AWP Vallei en Veluwe voerde bij de vorige waterschapsverkiezingen onder meer campagne met een mooie graffiti tegenover de Ikea in Amersfoort
16 mei 2022 – Een unicum. Het algemeen bestuur van waterschap Vallei en Veluwe stelt een subsidie van maximaal € 5.000 beschikbaar aan de partijen die deelnemen aan de waterschapsverkiezingen bij dit waterschap. In de geschiedenis van de waterschapsverkiezingen is dit nooit eerder ergens gedaan. De bedoeling van deze subsidieregeling is beter in beeld te komen bij de kiezer.
Bij veel kiezers is nauwelijks bekend wat een waterschap doet. Een waterschap heeft het meestal goed geregeld. Er is pas nieuws als een dijk breekt, er sprake is van wateroverlast of juist ernstige droogte, of als de kwaliteit van het water door blauwalgen zo slecht voor mens en dier is dat er niet in mag worden gezwommen.
Met dit subsidiebudget kunnen de aan de verkiezingen deelnemende partijen meer en beter campagne kunnen voeren. De kiezers beter bereiken met hun visie op de thema’s die bij het waterschap spelen, en de vraag beantwoorden ‘Wat er te kiezen valt?’.
“De provincies en vooral de waterschappen zijn voor veel inwoners onbekend. De interesse in politiek en bestuur op die niveaus is klein. Voor kiezers is plichtsbesef het belangrijkste motief om te stemmen bij provinciale en waterschapsverkiezingen. De opkomst bij waterschapsverkiezingen zou waarschijnlijk 17% lager zijn geweest als die niet gelijktijdig met provinciale verkiezingen zouden plaatsvinden.” “Slechts 20% van de inwoners voelt zich verbonden met het waterschap.” “Maar liefst 80% heeft geen interesse in waterschapspolitiek.” [1]
Naast een gezamenlijke landelijke campagne van de Unie van Waterschappen voeren de 21 waterschappen hun eigen campagnes waarbij de regionale thema’s voor het voetlicht worden gebracht.
Op hun beurt voeren de aan de verkiezingen deelnemende partijen campagnes om hun eigen standpunten op die regionale thema’s uit te venten. Bij de vorige verkiezingen betrof dit bij waterschap Vallei en Veluwe 10 partijen. Hiervan verwierven 9 partijen zetels in het algemeen bestuur. Een behaalde te weinig stemmen voor een zetel in het algemeen bestuur.
De landelijke en regionale campagnes duiden vooral de thema’s die bij waterschappen spelen. Het gaat over de taken waar een waterschap voor gesteld staat. Deze campagnes houden op bij een stemwijzer, een eenmalige verkiezingskrant, een campagnefilm van elk van de partijen op de website van het waterschap, en de slogan “Er valt wat te kiezen.” Vervolgens zijn de deelnemende partijen aan zet.
Aangezien de landelijke en regionale campagnes nauwelijks over de verschillen in opvattingen van partijen kunnen gaan is de nieuwswaarde voor de media beperkt. De gelijktijdige provinciale verkiezingen en samenstelling van de Eerste Kamer hebben meer nieuwswaarde voor de media. De waterschapsverkiezingen sneeuwen daarbij onder.
Daar komt bij dat de zichtbaarheid en het bereik van de aan de waterschapsverkiezingen deelnemende partijen zeer beperkt is. Meer dan bij andere verkiezingen moet de kiezer zich actief verdiepen in de verschillen tussen partijen. Dit komt mede omdat de campagnebudgetten (direct of indirect) van de deelnemende partijen klein zijn. In de meeste gevallen sparen de gekozen bestuurders van hun vergoedingen voor de campagne voor de volgende verkiezingen.
De onderzoeksuitkomsten bevestigen dat de effectiviteit van landelijke en regionale campagnes niet optimaal zijn.
Meer budget betekent dat de aan de verkiezingen deelnemende partijen meer en beter campagne kunnen voeren. Meer budget maakt dat de partijen wat beter uit de schaduw van de provinciale verkiezingen kunnen treden, de kiezers beter bereiken met hun visie op de thema’s die bij het waterschap spelen, en bijdragen aan de beantwoording van de vraag ‘Wat er valt te kiezen?’.
Het algemeen bestuur heeft op 16 mei 2022 ingestemd met het initiatiefvoorstel elk van de partijen die deelneemt aan de waterschapsverkiezingen na aanvraag een vrij besteedbaar campagnebudget beschikbaar te stellen.
Dit initiatiefvoorstel is te beschouwen als een tweetraps raket. Na besluitvorming op 16 mei 2022 is voorzien in uitwerking in een regeling met nadere besluitvorming op uitwerkingen voor zover vereist.
Waterschappen heffen eigen belastingen om hun taken uit te kunnen voeren. Binnen de verplichte taken op grond van wet- en regelgeving is sprake van decentrale autonomie. Een waterschap heeft beleidsvrijheid en is zelf beschikkend voor een regeling als voorgesteld. Er is geen verplichting tot afstemming. Bovendien is geen zicht op tijdige landelijke ontwikkelingen die de voorgestelde regeling overbodig maken.
Meestal heeft een algemeen bestuur het over de voorstellen die door de dikgraaf en heemraden worden voorgesteld. Naar analogie van een wetsvoorstel in de Tweede Kamer kan het algemeen bestuur zelf ook met een voorstel komen, een initiatiefvoorstel.
In de bestaansgeschiedenis van waterschap Vallei en Veluwe is het voor het eerst dat zo’n initiatiefvoorstel is ingediend. AWP Vallei en Veluwe was de penvoerder en kreeg de steun van algemeen bestuursleden van (uiteraard) AWP, Lokaal Waterbeheer, 50PLUS, PvdA en Water Natuurlijk. Het initiatiefvoorstel leverde stevige discussies op in de vergadering van het algemeen bestuur. Drie stemrondes leverden driemaal een meerderheid op vóór het initiatiefvoorstel.
a. De partij dient de bestedingen te verantwoorden, achteraf op declaratiebasis, alleen vergoeding van externe kosten, dus geen bestede tijd, kilometers e.d.. Het gaat om werkelijk gemaakte kosten voor de verkiezingscampagne.
b. De partij dient op de dag van kandidaatstelling (30 januari 2023) een geldige lijst te hebben ingeleverd.
c. In geval van een partij die nog geen zitting heeft in het algemeen bestuur, dient deze partij een serieus aantal stemmen te hebben gekregen. Voorgesteld is 75% van de kiesdeler te hanteren, zoals ook geldt voor de terugbetaling van de waarborgsom die gevraagd wordt aan partijen die aan de waterschapsverkiezingen mee willen gaan doen.
Het is voor een goede uitwerking van plannen voor en bijbehorende budgettering van de verkiezingscampagnes van belang dat partijen tijdig weten waar ze op kunnen rekenen. Vandaar dat dit initiatiefvoorstel vroeg om besluitvorming in de vergadering van het algemeen bestuur op 16 mei 2022.
Het AB-besluit houdt tevens in de opdracht aan dijkgraaf en heemraden om binnen de wettelijke kaders een uitvoerbare regeling uit te werken met publicatie uiterlijk september 2022. Binnen dit tijdschema kan voor zover vereist besluitvorming over uitwerkingen plaatsvinden in de vergadering van het algemeen bestuur op 4 juli 2022 en, indien procedureel nodig, op 26 september 2022.
