10 maart 2023 – Eerder hebben we aangekaart dat de normen in onze provincie en waterschap voor waterveiligheid bewust te laag zijn. In stedelijke kernen bedraagt de norm in de rest van Nederland 1:100. Dat houdt in dat het watersysteem zo is ingericht dat het een regenbui van eens in de 100 jaar kan worden verwerken. In stedelijke kernen in grote delen van Limburg (o.a. in het Heuvelland) is echter sprake van een norm van 1:25. In de rest van Nederland is 1:25 de norm voor akkerland. Daarom was er ook zo veel schade in verstedelijkt Limburg na de overstroming van juli 2021.
We zijn in wat meer detail gaan kijken naar deze lokale normeringen en komen tot de volgende conclusies:
Wij zijn niet overtuigd van het argument over ‘Kosteneffectiviteit’ uit de inleiding van de normen. Al helemaal niet als je na gaat dat de schade van de overstromingen in 2021 alleen al bijna 2 miljard bedroeg. De verzekeraars spreken over 210 miljoen verzekerbare schade, het verschil zijn maatschappelijke kosten en persoonlijke drama’s.
Als het waterschap zelfs maar een deel van dat bedrag zou investeren in maatregelen om de norm in stedelijk gebied naar 1:100 te verhogen, zou dat de veiligheid in onze provincie ten goede komen en ons grondgebied bestendiger te maken tegen klimaatverandering.
De huidige neerslagmodellen komen uit 2014 en de KNMI geeft aan dat sommige dingen te zwaar voor de computers waren om goed door te berekenen. Eind 2023 komen er nieuwe neerslagmodellen met daarin verwerkt:
Gezien er nu al voor 2050 stukken Nederland met 160mm in 2 dagen rekening moeten houden verwachten we dat de 100mm waar nu in Limburg mee gerekend wordt omhoog zal gaan.
De AWP wil dat de regionale normen voor wateroverlast worden heroverwogen op basis van de landelijke werknormen die al in 2003 zijn opgesteld. Limburg wenste toen direct een uitzondering omdat Limburg vrij afstromend gebied was. In de rest van Nederland is ook sprake van vrij afstromend gebied maar daar hanteren alle waterschappen en provincies een norm van 1:100. Dit moet gebeuren voordat gekeken wordt wat de nieuwe klimaatscenario’s gaan betekenen zodat de gevolgen samen opgepakt kunnen worden.
De provincie Limburg biedt een webpagina aan ‘https://polviewer.nl’. Hierop kun je via een kaart over allerlei zaken die provinciaal besloten worden die op gebieden betrekking hebben zien hoe dat is voor ieder plekje in de provincie. In dit geval kijken we naar de huidige provinciale omgevingsverordening en daarin de ‘Normering regionale wateroverlast’. We kijken vooral naar waar de normering binnen de bebouwde kom lager is dan de landelijke standaard van maximaal 1 keer per 100 jaar wateroverlast.
Beginnen we bij de uitleg van de provincie over deze normering (de accentuering is van ons):
Het beschermingsniveau is gebaseerd op de landelijke referentienormen en een analyse van kosten en baten van maatregelen, rekening houdend met gebiedsfuncties zoals aangegeven in het POL2014 (Natuurnetwerk, buitengebied, glastuinbouwgebieden, bebouwde kernen).
…
Vanwege het detailniveau is niet langs alle natuurbeken in de bronsgroene landschapszone een begrenzing van het normloze gebied aangegeven. Daar geldt dat 25 meter brede oeverzones ter weerszijden van de beek geen norm hebben (alleen in de bronsgroene landschapszone). In de Bronsgroene landschapszone waar geen natuurbeek is gelegen (dit zijn overwegend beekdalen) is de norm (1:10) afgestemd op het meest geëigende en meest toegepaste grondgebruik, namelijk grasland. Voor de overige landbouwpercelen in het buitengebied geldt de referentienorm voor akkerbouw (1:25). Voor belangrijke glastuinbouwgebieden is de referentienorm voor hoogwaardige land- en tuinbouw (1:50) toegepast. Voor bebouwde kernen is meestal de referentienorm voor bebouwd gebied (1:100) vastgesteld. Vanwege kosteneffectiviteit kan voor de meeste bebouwde gebieden in het Zuid-Limburgse Heuvelland slechts een 1:25 norm worden vastgesteld.
Hieronder zoomen we van noord naar zuid in op een aantal voorbeelden, en daarvoor moeten we eerst de legenda delen. Opgemerkt moet dat dit de kleuren zijn als je geen transparantie aan hebt staan. In de plaatjes is dit wel zo zodat de kaart eronder zichtbaar is voor betere oriëntatie. De kleuren worden hier fletser van.
Een buitenwijk van Venlo: Boekend
Links zie je een overzicht van Venlo, rechts zie je Boekend waarbij een groot deel, en ook rechtsboven nog een andere wijk, de gele kleur heeft van 1:25, dat is de norm voor akkerland, ook al staan er allemaal mooie nieuwe huizen. De normen zijn niet aangepast aan de nieuwe bestemming.
Wederom een nieuwe wijk en veel kleine dorpjes die stuk voor stuk als akkerland behandeld worden:
Zelfde verhaal als Nederweert, een nieuwbouwwijk die niet op orde is.
Het politiebureau aan de Andersonweg ligt in een gebied zonder normering!
Naast Herten ligt een nieuwbouwwijk, richting de Oolderplas, met een normering voor akkerland, dus weer de normen niet aangepast aan de nieuwe bestemming.
Hier is schijnbaar de vlootbeek heel eng dat weer een stuk wijk als landbouwgebied behandeld wordt, ondanks dat er normloze natuur zat stroom op en afwaarts is om het water te bergen.
In de overgang van dorp naar industrieterrein is een 200 meter brede baan met huizen en bedrijven met een normering van akkerland (dus 1:25). In die overgang ligt, deels overkluisd, de Echtermolenbeek. Van stromen is nauwelijks sprake want de beek ligt droog sinds de herinrichting van de Middelsgraaf 5 jaar geleden. De Molenbeek dient zelfs niet meer als bufferzone bij te veel hemelwater.
Bij de komende verbreding van de A2 zal de voeding van de Molenbeek teruggebracht worden naar de Geleenbeek en zal de loop aangepast worden. Momenteel wordt de Molenbeek in het centrum van Echt veranderd ter verbetering van de bestaande infrastructuur aldaar.
Er zijn dus ruime mogelijkheden om de beek zodanig aan te leggen dat er een 1:100 norm toegepast kan worden.
Verder zien we hier de eerste artefacten van snippertjes 1:100 die aan het begin en einde van de gele baan zitten.
Hier geeft de Geleenbeek schijnbaar aanleiding om een behoorlijk stuk dorp, zelfs deels binnen de oude stadswal, een norm van 1:25 te geven en maar als landbouwgebied te behandelen.
Citaat van een dorpsbewoner: “Het lijkt als of ze de normen hebben gebaseerd op een kaart van 120 jaar geleden”
De nieuwbouwplannen van Nedcar zijn nog niet eens gerealiseerd maar de locatie heeft wel al de 1:100 norm gekregen. Nogal vreemd dat industrie direct bijgewerkt wordt en burgers vergeten. Dit voelt sterk alsof je relatie met het provinciehuis de voornaamste indicator is of je project direct naar de landelijke normen beschermd wordt. We zullen hierover opheldering vragen bij provincie en waterschap.
Een groot deel van het oude centrum, tot en met de markt aan toe valt binnen een bijna halve kilometer brede strook om de Geleenbeek die de norm van 1:25 (de norm voor akkerland) heeft. Maar dan wel weer een strookje langs de beek zelf op 1:100! (Dit laatste artefact is overigens wel verdwenen in de aanstaande normen horende bij de nieuwe omgevingswet.)
De herinrichting van de Geleenbeek de afgelopen jaren (het ‘Corio Glana project) had uiteraard de mogelijkheid geboden om ook de norm voor de bebouwing aan te passen naar 1:100. Wij vinden het een gemiste kans om het watersysteem op orde te brengen.
Als extraatje, ligt hier ook het ziekenhuis in 1:25 en deels zelfs 1:10 gebied. Overigens verwachten we niet dat dit hier in de praktijk tot problemen zal leiden. Maar in principe moet je zorgen dat je hulpverleners bij noodsituaties hulp KUNNEN verlenen, en niet met de eigen waterproblemen bezig zijn.
Het oudere deel van Munstergeleen ligt in een kuil en heeft soms modderoverlast. De noord en zuidzijde, die ook al meer dan 30 jaar oud zijn hebben dit niet. Waarom dan toch helemaal ‘geel’? Ze hebben dus een norm voor akkerbouw (1:25).
Windraak ligt boven op een berg, hoe kan daar nu een probleem zijn? Waarom geldt daar een norm van 1:25 en geen norm van 1:100?
Hier wederom een grote strook met een norm van 1:25 (akkerbouw). Er ligt hier een overkluisde beek, de Keutelbeek. Deze gaat ontkluisd worden maar met deze norm van 1:25 kan die dus wateroverlast geven in huizen.
In Schinnen bereidt Waterschap Limburg maatregelen voor om wateroverlast in Schinnen en buurtschap Hegge te voorkómen en te zorgen dat aan de wateroverlastnormen wordt voldaan. Helaas gaat het hier om het voldoen aan norm voor akkerbouw (1:25) in de bebouwde kom. Hieruit blijkt dat het waterschap zelfs niet aan de norm van 1:25 voldoet. Wij vinden dat het beter in één keer goed kan gebeuren.
In het Heuvelland is sprake van bebouwde beekdalen in centra met een norm voor akkerland (1:25). In Voerendaal is het hele grondgebied genormeerd op 1:25 (akkerland)
Bij Bocholtz hebben we weereens een plaats die volledig 1:25 is. Op basis van kaarten en streetview krijg ik niet echt duidelijk waarom dit hier zou zijn anders dan het beekje op de kaart. Ook zijn er hier weer rare snippertjes rood.
Ten oosten Van Geulle is het groene gebied verweven met beken en woningen. Er komen normen voor van 1: 25 (akkerbouw) en 1:10. De praktijk lijkt hier niet heel problematisch.
Ten westen van het spoor lijkt alles wegens een kanaal, wat toch een gecontroleerd waterpeil zou moeten zijn en de afstromende beekjes van het plateau op de 1:25 norm gezet te zijn.
Heel interessant is dat er snippertjes rood zijn wat suggereert dat er toch iets met de normen gebeurd is.
Bunde staat niet in het plaatje maar zit grotendeels wel op 1:100. Zowel in Geulle als Bunde was sprake van grote schade na de wateroverlast in juli 2021. Er moet dringend een euregionaal stroomgebiedsplan komen voor de Geul, zijrivieren en beken.
De capaciteit van de sifon bij Bunde is onvoldoende voor de afvoer van de Geul onder het Julianakanaal door. Deze sifon was bovendien verstopt (niet goed onderhouden) in juli 2021. De capaciteit van de sifon moet dringend worden vergroot dan wel kan een hevel soelaas bieden. Anderhalf jaar na de wateroverlast is er nog weinig gebeurd. Wel is een houtvang vóór de sifon inmiddels geplaatst.
De AWP is er van overtuigd dat het mogelijk moet zijn in een gebied als Geulle een goed plan voor die kleine beekjes en de Geul sifon te hebben dat ook het westelijke deel als bebouwd gebied beschermd kan. En dan moet dat direct zodanig dat het de risico’s voor Geulle aan de maas niet vergroot.
Zoals blijkt uit de kaart zijn er weinig rode gebieden met een norm van 1:100. Het is makkelijker uitzonderingen te benoemen zoals delen van Gulpen en Simpelveld. Het grootste deel van het gebied heeft normen van 1:10 en 1:25.
Dit gebied is dus het grootste slachtoffer van de stellingen over ‘kosteneffectiviteit’ uit de inleiding van de norm.
Dit is een duidelijk voorbeeld van dat het grootste deel van het gebied normen heeft van 1:10 en 1:25. Interessant is dat ook hier weer wat snippertjes rood her en der zijn.
Maastricht heeft een groot ‘rood’ gebied (1:100). Als je naar de Belgische grens kijkt, zit daar ineens een 1:25 stuk mogelijk wegens het kanaal net over de grens. En in het noordoosten zitten ook wat gaten, maar dit lijkt weinig huizen te raken, echter wel een AZC en wat historische landhuizen.
Ten zuiden van het provinciehuis zien we lagere normen van 1:10 en 1:25 (akkerland). In Heugem en Randwyck moest in 2021 geëvacueerd worden. Een goede vraag is of de bijbehorende maatregelen in het ‘rode’ gebied wel zijn uitgevoerd.
