In de nacht van zaterdag en zondag 31 juli 1015 is Addapt Chemicals in Helmond door brand volledig in de as gelegd. De huizenhoge vlammen zijn over een grote afstand zichtbaar. Luide knallen van explosies zijn in de directe om omgeving van het bedrijf waarneembaar. De brand betreft behalve Addapt Chemicals ook de naastliggende bedrijven. Bij het blussen van deze zeer grote brand zijn naast grote hoeveelheden water en schuim, ook gevaarlijke en ongevaarlijke stoffen in het riool terechtgekomen. Het bluswater is in eerste instantie in het rioolstel gebufferd. Nadat het rioolstelsel dreigde over te lopen is het verontreinigde bluswater afgevoerd naar RWZI Aarle-Rixel. Het bluswater is gedeeltelijk opgevangen bij de rioolafvalwaterzuivering (RWZI) Aarle-Rixtel. Het overige verontreinigde bluswater wat niet kan worden gebufferd is middels de RWZI rechtstreeks geloosd op de Aa. De RWZI is echter niet gedimensioneerd op ontvangst van deze hoeveelheden verontreinigd bluswater.
Het bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZi) Aarle-Rixtel opgeslagen bluswater is geanalyseerd en organoleptisch beoordeeld. Nadat het bluswater als voldoende schoon is beoordeeld wordt het geloosd op de Aa. Er treedt vrijwel direct schuimvorming op, de pompen van de twee nabezinktanks worden op 4 augustus uitgeschakeld. Diezelfde dag vindt er een eerste onbedoelde lozing plaats na een bedieningsfout op de RWZI. Het waterschap AA en Maas heeft daarna grote aantallen dode vissen in de Aa en de Leijgraaf aangetroffen. De vissterfte is het gevolg van deels onbekende concentraties aan chemische stoffen in het bluswater. De dode vissen zijn geruimd en ingevroren voor nader onderzoek. Het Waterschap Beleidsteam (WBT) wordt daarna opgeschaald naar fase 3 en wel om de volgende redenen: het waterschap wil de opslagcapaciteit weer beschikbaar te hebben, de bestuurlijke afstemming met de gemeente Helmond loopt stroef en de beantwoording van de ingekomen brief van de Algemene Waterschapspartij stemt tot nadenken. Het resterende bluswater is nog steeds gebufferd bij de RWZI Aarle-Rixtel. Na een maand wordt wederom door een tweede bedieningsfout onbedoeld bluswater geloosd in de Aa. Burgers en de natuur worden zo geconfronteerd met de nadelige gevolgen van technisch en bestuurlijk falen.
Bedrijven en overheden trekken kennelijk weinig lering uit evaluaties van o.a. de commissie Joustra van het shocking event bij Chemie-Packt Moerdijk. Analoog aan Chemie-Packt Moerdijk zijn er weinig bedrijfsgegevens beschikbaar over de opslag van grondstoffen, gegevens over grondstoffen en producten ontbreken althans blijken niet beschikbaar en de opslag van gevaarlijke stoffen vindt plaats in zogenaamde brandgevaarlijke Intermediate Bulk Containers (IBC’s), die bij een brand binnen één minuut kunnen gaan lekken. Calamiteitenplannen en -voorzieningen kunnen als onvoldoende adequaat worden beoordeeld, anders is het niet mogelijk dat een brand zich niet zo snel kan uitbreiden. Vervolgen zijn er geen geplande voorzieningen voor handen voor o.a. het opvangen en bufferen van het verontreinigde bluswater. En er is sprake van slechte communicatie tussen bedrijf en overheidsinstanties, overheden onderling en naar burgers. Als laatste valt op te merken dat er geen onderzoek komt naar de oorzaak van de brand en er geen handhavingstraject is opgestart. Kortom: de aanstichter van de brand blijft onbekend en de schade word niet verhaald op de veroorzaker.
Waterschap AA en Maas heeft zich onvoldoende ingespannen om samen met de gemeente Helmond een calamiteitenplan op te stellen. Dit ter bescherming van de RWZI Aarle-Rixtel en het achterliggende stroomgebied van de Aa. Het bluswater had niet zonder meer geaccepteerd kunnen worden op de rioolwaterzuiveringsinstallatie. De gevolgen worden nu pijnlijk zichtbaar. Dat operationele kennis m.b.t. het verwerken van afwijkende lozingen met daarin opgenomen gevaarlijke stoffen is onvoldoende aanwezig binnen de organisatie. Het optimaliseren van de calamiteitenorganisatie dient op korte termijn plaats te vinden om herhaling te voorkomen. Bij aanscherping van beleid dient een afwijkende lozing alleen te worden geaccepteerd als de verwerkbaarheid ervan is aangetoond. Initieel dient de lozing zo dicht mogelijk bij de bron te worden geïsoleerd en gebufferd. Het aansprakelijk stellen van de veroorzaker van de lozing dient langs strafrechtelijke en bestuurlijke weg plaats te vinden. Uiteraard dient de vervuiler te betalen en moeten de verwerkingskosten niet worden neergelegd bij de burgers uit het stroomgebied.
Gesteld kan worden dat er sprake is van collectief bestuurlijk falen bij de brand van Addapt Chemicals, omdat informatie over opslag en het omgaan met aanwezige gevaarlijke stoffen en stoffen ontbreekt bij Addapt Chemicals, gemeente Helmond en waterschap AA en Maas. In de calamiteitenplannen ontbreken deels concrete korte procedures voor medewerkers, netwerkmanagement is onvoldoende uitgewerkt tussen de sleutelactoren en kennis over het omgaan met afwijkende lozingen ontbreekt deels. Uiteindelijk lopen burgers onaanvaardbare risico’s, ontstaat er schade ontstaat aan de natuur en burgers uiteindelijk betalen het gelag voor het bestuurlijk falen. Naast eerder genoemde faalfactoren ontstaat er reputatie en imagoschade voor waterschap AA en Maas door het strafrechtelijk ingrijpen van het OM (Openbaar Ministerie). In deze casus wordt waterschap AA en Maas nalatig handelen verweten.
Het is daarom belangrijk dat een onafhankelijke partij zoals de Algemene Waterschapspartij oppositie voert om de belangen van burgers veilig te stellen.
