“Come gather round people, wherever you roam, and admit that the waters around you have
grown” (Bob Dylan, The times they are a changing)

Verduurzaming van de waterhuishouding in onzekere tijden
Algemene beschouwingen AWP-fractie 2023

Onze waterhuishouding staat onder druk. Het klimaat verandert, we hebben meer piekbuien (de
maand oktober was de natste maand ooit) die afgewisseld worden door periodes van droogte, de
afvoerpatronen van onze rivieren veranderen en de zeespiegel stijgt. Afgelopen zondag deden
80.000 mensen mee aan de klimaatmars. Het Kennisprogramma zeespiegelstijging adviseert meer
ruimte voor water en een verdere versteviging van de dijken. Naast zeespiegelstijging hebben we te
maken met een sterk verlies aan biodiversiteit en een toenemende druk op de steeds schaarser
wordende ruimte. Politiek leven we in tijden van onzekerheid en is het de vraag of de voorzichtig
ingezette transitiepaden op het gebied van stikstof voortgezet gaan worden. Wij hebben een nieuw
– breed samengesteld college met partners die elkaar iets gunnen. Dit zou goed uit kunnen pakken,
maar het kan ook verlammend werken. De vraag is of HDSR in staat is en bereid om voldoende proactief te opereren en of HDSR in staat is om onze waterhuishouding te verduurzamen. Er gaan best
een hoop dingen goed, maar wij maken ons ook zorgen. Wij willen daarom drie punten van zorg
voor het voetlicht brengen: klimaatadaptatie, onze waterkwaliteit en de betaalbaarheid en toedeling
van de waterschapslasten.

1 Klimaatadaptatie

We zien veel inzet (letterlijk en figuurlijk) op de versterking van de Lekdijk. Dit is een complexe
operatie waarin we niet alleen de dijk versterken, maar ook het beheer pogen te verbeteren. Wij
hopen dat het College voldoende aandacht blijft houden voor het helder uitleggen van nut en
noodzaak van de treffen maatregelen (inclusief de taludsverflauwing), de grondverwerving en dat
het zorgt voor een zorgvuldige monitoring en afhandeling van de schade. We moeten snel de
discussie gaan voeren intern en met de provincies welke locaties we prioriteren voor het bufferen
van hoosbuien. Deze buffering kan ook een rol spelen in de aanpak van droogte en het tegengaan
van bodemdaling, paalrot en veenoxidatie. De recente peilbesluiten houden hier voorzichtig
rekening mee, maar het doel van de Veenweidestrategie is om in 2030 de snelheid van de
bodemdaling te halveren, niet om deze te stoppen. Onderwaterdrainage moet het doen, maar deze
is afhankelijk van waterbeschikbaarheid in het hoofdwatersysteem en dit is voor de lange termijn

natuurlijk geen duurzame oplossing. Wij vragen dan ook om meer aandacht voor de lange termijn en
de transitie van het veenweidegebied. Transitie is makkelijker op gronden van boeren die geen
opvolgers hebben of er zelf voor kiezen om een andere beroep uit te oefenen en het zou goed zijn
om hier een beter inzicht te hebben. Daarnaast moeten er andere verdienmodellen voor de
landbouw komen. Waterbuffering maar ook natuurinclusiviteit dienen hier onderdelen van te zijn.
Wij zijn voor het creëren van een natuurcorridor tussen de Nieuwkoopse Plassen en de Lek. Op korte
termijn moeten we zorgen voor grotere peilvakken, hogere waterstanden en binnen peilvakken in
landbouwgebieden moeten we de diepst liggende percelen een natuurfunctie geven. Dit moet het
uitgangspunt van de nieuwe Nota Peilbeheer zijn.

2 Betere waterkwaliteit en natuur

Laat ik positief beginnen. Wij zijn blij met ons innovatieve zuiveringsbeleid (het verwijderen van
medicijnen, cellulose, kaumera, slibvergisting, slibverwerkinng Noord-Brabant, maar ook
aquathermie). In haar communicatie zou het College deze innovaties overigens wel wat beter voor
het voetlicht kunnen brengen.

Wij maken ons echter grote zorgen over de waterkwaliteit. Vorige week meldde Natuur en Milieu
nog dat de kwaliteit in kleinere wateren slecht is. Voor grotere wateren heeft de Raad voor de
Leefomgeving op hetzelfde gewezen. Uit het rapport van de UU wetenschappers Van Rijswick en
Groothuijze blijkt dat het waterschap hier op aangesproken kan worden en Motivaction lijkt dit ook
te gaan doen. De AWP-fractie zag deze bui al hangen en wij hebben in juni dan ook een tweetal
moties ingediend. Deze zijn aangenomen en ik hoor graag van het college hoe het staat met het
maken van afspraken met overheden en stakeholders en met het delen van de monitoringsresulaten
voor de water in ons beheersgebied. Uit onderzoek blijkt dat bij Rijkswaterstaat de
vergunningverlening niet op orde is. Voor het Algemeen Bestuur is ons VTH-regime een grote
blackbox. Wij hopen dat deze op orde is, maar het wordt tijd om deze box te openen (inclusief de
bruidsschat die we krijgen bij het ingaan van de Omgevingswet per 1 januari). We zullen hierover en
motie indienen.

3 Betaalbaarheid en Eerlijke lastenverdeling

Onze kosten lopen op, met name door externe factoren. Financieel kleuren we nog steeds binnen de
lijntjes, maar de egalisatiereserves voor de watersysteemheffing lopen behoorlijk terug. De
egalisatie reserves voor ongebouwd zijn nog steeds negatief omdat ongebouwd in het verleden te
weinig betaald heeft. De omvang van de egalisatie reserves voor de zuiveringsheffing ligt
daarentegen met 43% fors buiten de bandbreedte van 5-10%. De mogelijkheden om deze aan te
wenden voor het matigen van de tarieven zijn juridisch gezien evenwel beperkt. Wij hopen natuurlijk
dat we via eigen energie opwekking (slibvergisting, zonnepanelen, aqua-thermie) op termijn lagere
kosten hebben, maar heel veel zoden zal dit nu ook weer niet aan de dijk zetten. Kortom, er is een
integrale visie op de tariefsontwikkeling voor de komende jaren nodig en we horen graag hoe het
College hier tegen aan kijkt.
Tenslotte de kostentoedeling. Wie betaalt wat? We betreuren dat de discussie hierover is
vooruitgeschoven en dat ons pleidooi voor het verhogen van het profijtdeel in de watersysteem
heffing om de lagere inkomens te ontzien geen bijval kreeg. Het is niet uit te leggen dat de tarieven
voor de ingezeten veel harder stijgen dan het tarief voor ongebouwd. Voor een deel van de coalitie
partijen is dit een gemiste kans, zeker in een tijd waarin bestaanszekerheid steeds hoger op de
politieke agenda’s is komen te staan.

Ik kom tot een afronding,

Bob Dylan zong ooit The times they are a changing. Dat was niet alleen in de jaren ’60 zo, maar is
zeker nu het geval. De tweede en derde regel van dit nummer luiden “And admit that the waters
around you have grown, and accept it that soon you will be drenched too the bone”. Dat laatste zal
ons niet gebeuren, maar dan moeten we wel aan de bak. “Samen met”, maar dat laat – zoals eerder
gezegd – onze eigen verantwoordelijkheid onverlet. Een pleidooi voor een pro-actieve houding lees
ik ook in de adviezen van de Cie Samenwerken en Vernieuwen, de Commissie Spieksma. Wij zijn blij
dat deze commissie tot een breed gedragen advies is gekomen en dat we in een nog betere
bestuurscultuur het komende jaar, in een goede sfeer, ondersteund door fantastische ambtenaren
verdere invulling aan het verduurzamen van ons watersysteem kunnen geven.