Onderstaande tekst is bij de Algemene Beschouwingen 2023 van het waterschap HDSR uitgesproken door Carel Dieperink.

Verduurzaming van de waterhuishouding in onzekere tijden
Algemene beschouwingen AWP-fractie 2023

Onze waterhuishouding staat onder druk. Het klimaat verandert, we hebben meer piekbuien (de maand oktober was de natste maand ooit) die afgewisseld worden door periodes van droogte, de afvoerpatronen van onze rivieren veranderen en de zeespiegel stijgt. Afgelopen zondag deden 80.000 mensen mee aan de klimaatmars. Het Kennisprogramma zeespiegelstijging adviseert meer ruimte voor water en een verdere versteviging van de dijken. Naast zeespiegelstijging hebben we te maken met een sterk verlies aan biodiversiteit en een toenemende druk op de steeds schaarser wordende ruimte. Politiek leven we in tijden van onzekerheid en is het de vraag of de voorzichtig ingezette transitiepaden op het gebied van stikstof voortgezet gaan worden. Wij hebben een nieuw – breed samengesteld college met partners die elkaar iets gunnen. Dit zou goed uit kunnen pakken, maar het kan ook verlammend werken. De vraag is of HDSR in staat is en bereid om voldoende proactief te opereren en of HDSR in staat is om onze waterhuishouding te verduurzamen. Er gaan best een hoop dingen goed, maar wij maken ons ook zorgen. Wij willen daarom drie punten van zorg voor het voetlicht brengen: klimaatadaptatie, onze waterkwaliteit en de betaalbaarheid en toedeling
van de waterschapslasten.

1 Klimaatadaptatie

We zien veel inzet (letterlijk en figuurlijk) op de versterking van de Lekdijk. Dit is een complexe operatie waarin we niet alleen de dijk versterken, maar ook het beheer pogen te verbeteren. Wij hopen dat het College voldoende aandacht blijft houden voor het helder uitleggen van nut en noodzaak van de treffen maatregelen (inclusief de taludsverflauwing), de grondverwerving en dat het zorgt voor een zorgvuldige monitoring en afhandeling van de schade. We moeten snel de discussie gaan voeren intern en met de provincies welke locaties we prioriteren voor het bufferen van hoosbuien. Deze buffering kan ook een rol spelen in de aanpak van droogte en het tegengaan van bodemdaling, paalrot en veenoxidatie. De recente peilbesluiten houden hier voorzichtig rekening mee, maar het doel van de Veenweidestrategie is om in 2030 de snelheid van de bodemdaling te halveren, niet om deze te stoppen. Onderwaterdrainage moet het doen, maar deze is afhankelijk van waterbeschikbaarheid in het hoofdwatersysteem en dit is voor de lange termijn

natuurlijk geen duurzame oplossing. Wij vragen dan ook om meer aandacht voor de lange termijn en de transitie van het veenweidegebied. Transitie is makkelijker op gronden van boeren die geen opvolgers hebben of er zelf voor kiezen om een andere beroep uit te oefenen en het zou goed zijn om hier een beter inzicht te hebben. Daarnaast moeten er andere verdienmodellen voor de landbouw komen. Waterbuffering maar ook natuurinclusiviteit dienen hier onderdelen van te zijn. Wij zijn voor het creëren van een natuurcorridor tussen de Nieuwkoopse Plassen en de Lek. Op korte termijn moeten we zorgen voor grotere peilvakken, hogere waterstanden en binnen peilvakken in landbouwgebieden moeten we de diepst liggende percelen een natuurfunctie geven. Dit moet het uitgangspunt van de nieuwe Nota Peilbeheer zijn.

2 Betere waterkwaliteit en natuur

Laat ik positief beginnen. Wij zijn blij met ons innovatieve zuiveringsbeleid (het verwijderen van medicijnen, cellulose, kaumera, slibvergisting, slibverwerkinng Noord-Brabant, maar ook aquathermie). In haar communicatie zou het College deze innovaties overigens wel wat beter voor het voetlicht kunnen brengen.

Wij maken ons echter grote zorgen over de waterkwaliteit. Vorige week meldde Natuur en Milieu nog dat de kwaliteit in kleinere wateren slecht is. Voor grotere wateren heeft de Raad voor de Leefomgeving op hetzelfde gewezen. Uit het rapport van de UU wetenschappers Van Rijswick en Groothuijze blijkt dat het waterschap hier op aangesproken kan worden en Motivaction lijkt dit ook te gaan doen. De AWP-fractie zag deze bui al hangen en wij hebben in juni dan ook een tweetal moties ingediend. Deze zijn aangenomen en ik hoor graag van het college hoe het staat met het maken van afspraken met overheden en stakeholders en met het delen van de monitoringsresulaten voor de water in ons beheersgebied. Uit onderzoek blijkt dat bij Rijkswaterstaat de vergunningverlening niet op orde is. Voor het Algemeen Bestuur is ons VTH-regime een grote blackbox. Wij hopen dat deze op orde is, maar het wordt tijd om deze box te openen (inclusief de bruidsschat die we krijgen bij het ingaan van de Omgevingswet per 1 januari). We zullen hierover en motie indienen.

3 Betaalbaarheid en Eerlijke lastenverdeling

Onze kosten lopen op, met name door externe factoren. Financieel kleuren we nog steeds binnen de lijntjes, maar de egalisatiereserves voor de watersysteemheffing lopen behoorlijk terug. De egalisatie reserves voor ongebouwd zijn nog steeds negatief omdat ongebouwd in het verleden te weinig betaald heeft. De omvang van de egalisatie reserves voor de zuiveringsheffing ligt daarentegen met 43% fors buiten de bandbreedte van 5-10%. De mogelijkheden om deze aan te wenden voor het matigen van de tarieven zijn juridisch gezien evenwel beperkt. Wij hopen natuurlijk dat we via eigen energie opwekking (slibvergisting, zonnepanelen, aqua-thermie) op termijn lagere kosten hebben, maar heel veel zoden zal dit nu ook weer niet aan de dijk zetten. Kortom, er is een integrale visie op de tariefsontwikkeling voor de komende jaren nodig en we horen graag hoe het College hier tegen aan kijkt.
Tenslotte de kostentoedeling. Wie betaalt wat? We betreuren dat de discussie hierover is vooruitgeschoven en dat ons pleidooi voor het verhogen van het profijtdeel in de watersysteem heffing om de lagere inkomens te ontzien geen bijval kreeg. Het is niet uit te leggen dat de tarieven voor de ingezeten veel harder stijgen dan het tarief voor ongebouwd. Voor een deel van de coalitie partijen is dit een gemiste kans, zeker in een tijd waarin bestaanszekerheid steeds hoger op de
politieke agenda’s is komen te staan.

Ik kom tot een afronding,

Bob Dylan zong ooit The times they are a changing. Dat was niet alleen in de jaren ’60 zo, maar is zeker nu het geval. De tweede en derde regel van dit nummer luiden “And admit that the waters around you have grown, and accept it that soon you will be drenched too the bone”. Dat laatste zal ons niet gebeuren, maar dan moeten we wel aan de bak. “Samen met”, maar dat laat – zoals eerder gezegd – onze eigen verantwoordelijkheid onverlet. Een pleidooi voor een pro-actieve houding lees ik ook in de adviezen van de Cie Samenwerken en Vernieuwen, de Commissie Spieksma. Wij zijn blij dat deze commissie tot een breed gedragen advies is gekomen en dat we in een nog betere
bestuurscultuur het komende jaar, in een goede sfeer, ondersteund door fantastische ambtenaren verdere invulling aan het verduurzamen van ons watersysteem kunnen geven.