Nieuwdorp droomt over een klimaatstraat

De ogen in Zeeland zijn de komende jaren op Nieuwdorp gericht. De Prinses Margrietstraat en de Hertenweg moeten de eerste klimaatstraten worden, met uitsluitend energieneutrale huizen en een inrichting die zowel enorme hoosbuien als extreme droogte aankan. De grote vraag is: hoe krijg je alle bewoners mee?

Ernst-Jan Pals telt tot drie. Daarmee heeft hij alle bomen geteld in de Prinses Margrietstraat in Nieuwdorp. De adviseur ruimtelijke ontwikkeling van Rothuizen Architecten en Stedenbouwkundigen staat op een grasveldje aan het begin van de straat. ,,Welgeteld drie bomen en dit veldje, dan heb je het wel gehad. Erg groen is het hier niet.”
Aan de overkant van de straat is te zien dat de parkeerhavens ooit werden gescheiden door bomen. Nu resten alleen nog lege perkjes. De boompjes zijn weggehaald met het oog op een herinrichting, maar die laat nog op zich wachten. Dat de voortuinen er vrijwel allemaal zijn betegeld maakt de verstening compleet.

,,Ik snap het wel”, zegt Pals, terwijl hij verder wandelt richting een rij koopwoningen met aanmerkelijk meer groen voor de deur. ,,Je ziet nog steeds meer voortuinen verstenen. Mensen hebben twee auto’s, dan willen ze twee opritten. Maar als het keihard regent, zakt het water niet weg. Het spoelt allemaal tegelijk het riool in. Dat moet zo’n watervoorraad wel aankunnen.”

Een betegelde straat warmt sneller op, vertelt hij. ,,Zonder bomen heb je weinig schaduw. Een stenen oppervlakte wordt ook warmer.” Pals wijst naar het einde van de straat, waar de wieken van een hoge windmolen boven de daken uitsteken. ,,We zitten hier dicht bij het Sloegebied. De industrie zorgt voor extra warmte in Nieuwdorp.”

Stresstest
Dat heeft de stresstest van de gemeente Borsele uitgewezen. Alle gemeenten moeten die uiterlijk volgend jaar hebben uitgevoerd. Uit de test blijkt hoe goed – of beter gezegd: hoe slecht – gemeenten zijn voorbereid op de verandering van het klimaat. Die zorgt niet alleen voor een stijging van de zeespiegel, maar lokaal ook voor hittestress of wateroverlast bij wolkbreuken.
In heel Nederland worden maatregelen  getroffen om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Daarbij is het zaak de uitstoot van CO2 te verminderen. Om die reden moeten alle huizen in 2050 ‘van het gas af’ zijn. In Zeeland zelfs vijf jaar eerder. En een nieuw modewoord is ‘klimaatadaptatie’. We kunnen de klimaatverandering mogelijk vertragen, maar niet tegengaan. De kans is groot dat zich nog veel vaker zomers voordoen als die van dit jaar. In mei stonden de boeren op hun akkers nog tot hun enkels in het water, eind juni leken het wel woestijnen. Het is zaak onze omgeving aan te passen, zodat we voorbereid zijn op extreme droogte of plotselinge wateroverlast.

,,Het klimaat verandert gewoon”, bevestigt Pals. ,,Deels is dat onze eigen schuld en moeten we dus kijken of we daar wat aan kunnen doen. Tegelijk moeten we ons erop voorbereiden. Die twee dingen kun je eigenlijk niet los van elkaar zien.”

Verkommeren
Zoals Zeeland voorop wil lopen in Nederland, zo wil Nieuwdorp voorop lopen in Zeeland. Dat is niet bedacht door ambitieuze gemeentebestuurders, maar door de bewoners zelf. En het begon helemaal niet met het klimaat. Dorpshuis Ammekore aan de Hertenweg staat te verkommeren. De school die eraan vast is gebouwd, staat al jaren leeg. Daar moest een oplossing voor komen. En hoewel op de geasfalteerde Hertenweg en de brede en lange Prinses Margrietstraat een maximumsnelheid van 30 geldt, nodigen ze automobilisten nog steeds uit het gas flink in te trappen. Zo zijn er nog wel wat wensen. Kortom, Nieuwdorp heeft een flinke opknapbeurt nodig. Daarvoor is een masterplan opgesteld, dat half december op de agenda staat van de gemeenteraad.

In de klankbordgroep, waarin bewoners meepraten over het masterplan, gingen vorig jaar stemmen op om een stap verder te gaan. ,,Bewoners vroegen zich af of we niet iets met duurzaamheid moesten doen”, vertelt Pals, die sinds een jaar of twee zelf aan de Hertenweg woont. ,,De Prinses Margrietstraat staat al vijf jaar op de nominatie om op de schop te gaan. Als je hem dan toch gaat herinrichten en het wegdek gaat open, moet je dan niet meteen de kans grijpen om de woningvoorraad te verduurzamen? En de omgeving te vergroenen? ‘We willen het eerste energieneutrale dorp van Zeeland worden’, zeiden bewoners. ‘Dan komt Nieuwdorp eens positief in het nieuws.’ Want dat geluid hoor je wel. Als er in de krant slecht nieuws staat, bijvoorbeeld over de vervuiling bij Thermphos, heet het altijd Nieuwdorp. En gaat het over positieve ontwikkelingen, dan staat er ineens Vlissingen-Oost voor.”

Deltacommissaris
De gemeente heeft het idee omarmd. Bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werd subsidie aangevraagd in het kader van het Stimuleringsprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Geen miljoenen om de huizen en de straten gelijk aan te pakken, maar een budget voor het verzinnen van slimme plannen in samenwerking met de bewoners. Rothuizen Architecten en Stedenbouwkundigen zijn aangehaakt, evenals de HZ University of Applied Sciences. De provincie kijkt nieuwsgierig mee. En dinsdag komt Deltacommissaris Wim Kuijken, bezig aan zijn afscheidstournee door Nederland, een kijkje nemen in de Prinses Margrietstraat.

Fijn wel, die belangstelling voor Nieuwdorp, vindt Eline Schipper. Ze kijkt uit op de enige drie bomen in de straat. Een voortuin heeft ze niet. ,,Dit is de schaduwkant. Alles gaat hier dood. Dus hebben we stenen neergelegd, net als onze buren. Last met de afwatering als het regent? Nee hoor.”
Wat haar betreft kan de straat niet snel genoeg worden aangepakt. ,,Er wordt hier zo hard gereden. Je snapt niet dat er nog nooit iets is gebeurd. Zeker hier, waar kinderen oversteken om op de wei te gaan spelen.” Maar of haar koophuis ook meteen energieneutraal moet worden gemaakt, daarover twijfelt ze. ,,Wie gaat dat betalen? Als het gas verdwijnt, vind ik dat niet zo’n probleem. Ik kook toch al elektrisch. Maar de verwarming is nog prima. Ik hoef voorlopig geen nieuwe. Mooi idee, zo’n proefproject, maar ik hoef niet per se voorloper te zijn.”

Dat is Hans Niewenhuijse wel. De directeur van installatiebedrijf ITN leidt nu al geïnteresseerden rond in zijn woning aan de Hertenweg. ,,Vanmiddag ontvangt mijn zoon een groepje van een bouwbedrijf in Bruinisse.” Nog geen drie weken geleden is zijn woning van het gas gegaan, vertelt hij terwijl hij koffie zet. Buiten zijn werklieden nog bezig bij de tuinkamer die recent is aangebouwd. ,,Daar zit triple glas in. Beetje overdreven misschien, maar het is mijn vak.” Niewenhuijse zit ook in het nulopdemeterteam (NOM-team) van de gemeente Middelburg, dat particulieren adviseert over het energiezuinig maken van hun woning.

Tien jaar geleden heeft hij zijn huis al geïsoleerd door er een nieuwe schil omheen te zetten. ,,We gingen verbouwen. Dat is een natuurlijk moment om het te doen. Net als bij de Hertenweg en de Prinses Margrietstraat, als die toch opnieuw worden ingericht.” Als je je huis isoleert, moet je ook je ventilatiesysteem vernieuwen, waarschuwt Niewenhuijse. Zes jaar geleden heeft hij het aantal zonnepanelen op zijn dak uitgebreid van 21 naar 40, de meeste op plekken waar niemand ze ziet. En afgelopen zomer heeft hij achter in de tuin een warmtepomp geplaatst, ver weg en uit het zicht. Om de leidingen naar het huis aan te leggen, moest wel veertig meter tuinpad open. ,,Het gaat erom dat je de stapjes die je zet slim zet en geen spijtmaatregelen neemt”, legt hij uit.
Wat het hem heeft gekost, laat Niewenhuijse in het midden. ,,Als lid van het NOM-team weet ik dat 30 tot 70.000 euro voor een standaardwoning niks bijzonders is. In Middelburg kun je daarvoor maximaal 20.000 euro subsidie krijgen. Het algemene voornemen om van de Hertenweg en de Prinses Margrietstraat een klimaatstraat te maken is niet zo’n punt. Dat vindt iedereen een goed idee. Meer de bereidheid van bewoners om te investeren in een energieneutraal huis, dat is de uitdaging.”

Kijk naar Huib Goedegebure. In het aangename herfstzonnetje staat hij in de Prinses Margrietstraat zijn buxushaagje te spuiten. ,,Het zal mijn tijd wel duren. Ik vind het een heel goed idee om alles zo aan te pakken. Maar ik ben tachtig. Onlangs is mijn vrouw overleden, na 54 jaar huwelijk. Ik woon alleen. Ik moet er niet aan denken dat de gasleiding eruit gaat en mijn huis moet worden geïsoleerd. Zelfs al is de regeling zo mooi dat het me niks kost. Op mijn leeftijd doe ik dat niet meer. Ik wil op het gas aangesloten blijven. Dat ga ik in de inspraak absoluut vertellen.”

Dat is precies waar het proefproject voor bedoeld is, verklaart Pals. Niet ideeën van bovenop doordrukken, maar met de bewoners bedenken wat er mogelijk is. ,,We zijn met niks naar het dorp gegaan. Je kunt niet zomaar vertellen wat er moet gebeuren. Participatie is het toverwoord.” Waar loop je tegenaan als je een klimaatstraat wil maken? Hoe verenig je voorlopers en klimaatsceptici? Hoe zou het eruit kunnen gaan zien? Wat gaat het kosten en wie betaalt het?
,,Ik ben benieuwd”, zegt Leneke Buteijn. Als oppasoma heeft ze de zorg over vier kinderen. ,,R&B Wonen wilde dit blok toch al renoveren of platgooien”, zegt ze in de deuropening van haar huurwoning. In de compleet bestrate voortuin staat één pot met een groen stekkie. ,,We zijn niet zo van het tuinieren”, lacht ze. ,,Ik zit niet op de schopstoel, dus ik wacht het af. Maar als dit plat gaat en ik mag naar een levensloopbestendige woning aan de overkant, dan zeg ik geen nee. Laat dit maar een voorbeeldstraat worden. Dan staat Nieuwdorp ook weer eens op de kaart.”

Dromen
Tot het voorjaar staat het proefproject in het teken van dromen, zegt Pals. Wandelend door zijn dorp kan hij het zelf niet laten. ,,Hoe het er hier uit gaat zien? Een stuk groener in ieder geval. Zelf ben ik niet zo’n voorstander van hobbels in de weg, maar we moeten iets verzinnen voor de verkeersveiligheid. Wie weet liggen de daken straks vol zonnepanelen. En heeft iedereen een waterput in zijn tuin, zoals ze in België nu al verplichten bij nieuwbouw. Of stroomt er waterstof door de gasleidingen.” Met zijn schoen tikt hij op de klinkers die de Prinses Margrietstraat verbinden met de Hertenweg. ,,We moeten ook een beetje circulair denken. Borsele gebruikt vanouds duurzame materialen, dus wie weet kunnen we deze hergebruiken. En kijk eens goed naar de Hertenweg. Die ligt hoger dan de huizen. Daar zullen we iets moeten verzinnen voor de waterafvoer. We gaan ideeën verzamelen, de HZ gaat die berekenen en wij maken in mei een tekening. Daarna evalueren we het project. Dan moeten we ook kijken of er geld voor is. De bedoeling is natuurlijk wel dat we een plan maken dat niet in de bureaula verdwijnt. Maar het is echt niet zo dat in 2021 alles al is aangelegd.”

Link: https://www.pzc.nl/zeeuws-nieuws/nieuwdorp-droomt-over-een-klimaatstraat~a6f21598/?fbclid=IwAR2Z-em0kjDAnmx_Cgk7X2iBnRMUf6dy5x6yVCUDEIJDh08C5oX0gvhdRB8