– 7 augustus 2025 – Waterschappen zijn als overheid partner in de Regionale Energie Stratgieën en kunnen een substantiële bijdrage leveren in de energietransitie. AWP ijvert al jaren voor een meer proactieve houding van waterschap Vallei en Veluwe in dit dossier. Met name de winning van warmte van water heeft veel potentie, veel meer dan zonne- en windenergie. Om het onderwerp levend te houden stelde AWP maar weer eens bestuurlijke vragen.
In de antwoorden bespeuren we zo langzamerhand een wat meer positieve houding t.a.v. aquathermie!
De gestelde vragen en antwoorden zijn hieronder weergegeven.
Voor wie nóg meer wil weten: in juni organiseerde de landelijke AWP een themabijeenkomst over dit onderwerp. AWP Vallei en Veluwe leverde de dagvoorzitter. Zijn presentatie is hier te downloaden.
“Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde op donderdag 3 juli in met de Wet Collectieve Warmte. De Unie van Waterschappen is verheugd over het aannemen van de wet. Dit is een belangrijke stap voor het inzetten van aquathermie door de waterschappen.”, aldus een enthousiast nieuwsbericht van de Unie.
Het nieuwsbericht stelt verder onder meer: “Het aannemen van deze wet maakt het voor waterschappen eenvoudiger om, in samenwerking met gemeenten en andere publieke partijen, deze warmte aan te bieden aan warmtenetten. Dit draagt bij aan het versnellen van de energietransitie, het verduurzamen van de gebouwde omgeving en het verminderen van de afhankelijkheid van fossiele energiebronnen.”
AWP is blij met deze positieve uiting en draagt met de Unie een warm hart toe aan deze voor waterschappen bij uitstek geschikte bijdrage aan de energietransitie.
Demissionair minister Infrastructuur & Waterstaat en voormalig Hoogheemraad Robert Tieman verwoorde heel treffend “Warmte waar de belastingbetaler in feite al via de waterschapsbelastingen aan bijgedragen heeft.” In het beheergebied van ons waterschap Vallei en Veluwe zijn al een paar warmte-uit-waterprojecten operationeel.
Zeer recent kwam AWP in het bezit van een voortgangsrapportage van de RES Regio Amersfoort. Begin juli 2025 is ook de voortgangsrapportage RES Foodvalley verschenen.
Uit beide voortgangsrapportages zijn hieronder (onder de vragen en amtwoorden) wat relevante passages overgenomen. Ons waterschap blijkt bij diverse initiatieven al betrokken te zijn.
Zijn deze twee voortgangsrapportages RES bekend?
Ja, we zijn als waterschap partner in de RESsen en dus ook bekend met de voortgangsrapportages.
Zijn van de overige RESsen in ons beheergebied ook al voortgangsrapportages beschikbaar? Zo ja, wat is het perspectief van aquathermie in deze voortgangsrapportages?
Ja, van de RES regio’s is een voortgangsrapportage beschikbaar. U ontvangt binnenkort informatienota over deze rapportages. Aquathermie komt aan bod in de verschillende rapportages, maar de focus ligt in de rapportages op de voorgenomen doelen op het gebied van duurzame opwek met wind en zon. In de bestuurlijke overleggen van de RES regio’s vragen wij echter altijd aandacht voor de mogelijkheid voor warmte uit water.
Bij welke initiatieven is ons waterschap al betrokken? Voor zover er nog geen contact is, zal het zinvol zijn om dit contact te zoeken opdat initiatiefnemers in een vroeg stadium weet hebben van mogelijkheden en randvoorwaarden?
Momenteel werken we samen met partners vooral aan de grootschalige aquathermieprojecten, Kerschoten in Apeldoorn en de warmtecentrale op de rwzi Amersfoort. In Ede hebben we verkennende gesprekken gehad met het warmtebedrijf. Omdat de gemeenten een regierol hebben in de warmtetransitie verwijzen we de particuliere initiatiefnemers naar de gemeente. Dit met de bedoeling om de maximale maatschappelijke waarde te benutten.
Bent u het met ons eens dat waterschappen, en ons waterschap in het bijzonder, door kennisdissiminatie van de toepassing bij rwzi’s en uit oppervlaktewater een meer substantiële bijdrage aan de energietransitie kan leveren dan tot nu toe het geval is met zonnevelden en een incidentele windturbine?
Het klopt dat qua energie de potentie van een grootschalig warmtenet gevoedmet warmte uit water substantieel is. Dit komt niet door het verspreiden endelen van kennis. Het rond krijgen van een businesscase voor een warmtenet, met name in bestaande bouw is nog niet mogelijk zonder subsidies. Dat zien we ook in Kerschoten. Daarnaast vraagt de energietransitie om een energiemix van
duurzame bronnen en opslag.
Op welke wijze en hoe hard heeft ons waterschap zich gecommitteerd om via het instrument RES een passende bijdrage te leveren? Is dit ergens verankerd?
Maken bijdragen deel uit van de wettelijke taakstelling van een waterschap? Met andere woorden, hoe vrijblijvend is de rol van een waterschap in dit kader?
De waterschappen zijn een volwaardige en gewaardeerde partner in de RESsen. Dit is verankerd in de RES 1.0 die bestuurlijk door het algemeen bestuur is geaccordeerd op 5 juli 2021. Deelname van het waterschap is ook in lijn met het door het algemeen bestuur op 4 maart 2024 vastgestelde Beleidskader ‘Op weg naar een klimaatneutraal waterschap’. Hoewel het waterschap geen wettelijke taak heeft om energie op te wekken, heeft het waterschap voor de uitvoering van de wettelijke taken wel veel energie nodig. Het is voor het waterschap daarom van belang om mee te doen in de regionale energie strategieën.
Wij vermoeden dat de capaciteit van de aansluiting van de rwzi Amersfoort bij Stedin momenteel groter is dan voorlopig nodig, gezien de zonnevelden en energiefabriek die hier zijn gerealiseerd. Is dit vermoeden juist? Voorlopig zijn geen grote uitbreidingen van de rwzi Amersfoort voorzien. Zou de overcapaciteit tijdelijk benut kunnen worden om Warmtebedrijf Amersfoort uit de brand te helpen? Is dit onderwerp van gesprek geweest? Indien er mogelijkheden zijn, heeft u een aanbod gedaan of bent u bereid dit te opperen?
Het klopt dat we niet op alle momenten het volledige gecontracteerde vermogen nodig hebben voor onze waterschapstaken. Waar mogelijk zoeken we in afstemming met partners en de netbeheerder naar mogelijkheden om de ruimte te benutten voor andere maatschappelijke opgaven. In Amersfoort zijn hierover nog geen gesprekken geweest omdat het warmtebedrijf nog geen concreet verzoek heeft gedaan. We hebben goed contact met het warmtebedrijf.
Op 20 november 2023 hebben een aantal fracties de motie ‘Aanspreekpunt Warmte uit Water’ ingebracht. Deze motie werd door het college ontraden in het algemeen bestuur en is na stemming verworpen. Dezelfde motie heeft het elders wel gehaald. De motie werd nodig geacht omdat, volgens zeggen, men het idee had niet altijd op de juiste plaats in onze organisatie uit te komen met vragen, en ook wel niet volledig geïnformeerd te worden over randvoorwaarden en waterkennis. Gaat dat nu beter? Zou gezien de vlucht van aquathermie initiatieven een aanspreekpunt nu wel opportuun zijn naar de mening van het
college?
De aanvragen worden intern gebundeld bij een centrale functionaris. Daarbij merken we op dat de regierol van de warmtetransitie bij de gemeentes ligt.
RES Amersfoort zijn de 7 gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden, Soest en Woudenberg.
De focus ligt bij warmte in dit RES-gebied op betaalbaarheid van warmtenetwerken en het benutten van geothermie en aquathermie (andere warmtebronnen zijn beperkt beschikbaar en all-electric vraagt om verzwaring van het elektriciteitsnet) (pagina 6).
Het Warmtebedrijf Amersfoort wil restwarmte uit de RWZI toevoegen als bron maar krijgt voorlopig geen aansluiting voor de benodigde warmtepompen (pagina 26).
Baarn is bezig met een participatietraject om te kijken naar de keuze voor een alternatieve warmtebron voor de wijk Eemdal-Noord. Aquathermie uit de Eem is een van de opties (pagina 28).
Woudenberg onderzoekt de mogelijkheid van aquathermie uit de Woudenbergsche Grift (pagina 28).
Bunschoten onderzoekt de mogelijkheden voor warmte uit het Eemmeer. Als dit kansrijk lijkt, dan wordt onderzocht wat het effect is op ecologie en vergunningverlening (pagina 28).
Soest doet in samenwerking met Baarn en het Waterschap onderzoek naar aquathermie (thermische energie uit afvalwater) uit de rioolwaterzuivering. Er zijn verschillende scenario’s voor de wijken die hiermee verwarmd kunnen worden in Soest en Baarn (pagina 28).
In samenwerking met Regio Foodvalley is onderzoek gedaan naar de potentie en toedeling van warmte uit het Valleikanaal. Het Valleikanaal heeft in Regio Amersfoort potentie voor het verwarmen van 28.100 tot 33.600 woningequivalenten (bestaande woningen en nieuwbouwwoningen). Het onderzoek laat zien dat op een aantal plekken (Amersfoort – Leusden en Woudenberg – Scherpenzeel) meer woningen geschikt zijn voor aquathermie dan er warmte uit het Valleikanaal beschikbaar is. Er is dus sprake van schaarste. In het vervolgtraject wordt gekeken op welke juridische wijze afspraken gemaakt kunnen worden over het gebruik van de warmte, welke mogelijkheden voor warmteopslag gewenst zijn en welke warmteonttrekking haalbaar en vergunbaar is zonder impact op de ecologie. De potentie en de verdeling van warmte worden regionaal afgestemd. Dit kan in de warmteprogramma’s worden opgenomen en in wijkuitvoeringsplannen verder uitgewerkt worden. (pagina 28)
Eemdal-Noord en het onderzoek van Baarn en Soest samen met ons waterschap naar aquathermie uit RWZI Soest was ons al bekend.
Deze RES omvat de 8 gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen.
De huidige focus van deze RES ligt op aquathermie en geothermie als duurzame bovenlokale warmtebron voor het verwarmen van woningen, op waterstof voor inzet in de transport en op biogas voor in de industrie (pagina 46).
Ook in deze RES wordt het Valleikanaal onderzoek genoemd. In deze regio gaat het hier om de gemeenten Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen.
Voor deze gemeenten ligt de potentie in de kansrijke buurten tussen de 16.910 en 21.610 woningen (bestaande bouw en nieuwbouw). Met betrekking tot het verdelingsvraagstuk wordt gemeld dat in samenwerking met Regio Amersfoort, ons waterschap en met ondersteuning van Universiteit van Utrecht en Unie van Waterschappen onderzocht wordt hoe juridische afspraken hierover te borgen (pagina 45).
