AWP maakt zich zorgen over medicijnresten in het oppervlaktewater

Medicijnresten worden nu niet verwijderd in rioolwaterzuivering

Naar schatting wordt in Nederland per jaar minstens 140 ton humane medicijnresten via de rioolwaterzuivering op het oppervlaktewater geloosd, dat is acht keer meer dan de 17 ton aan bestrijdingsmiddelen die in het oppervlaktewater terechtkomt! Daarnaast komen ook veel diergeneesmiddelen in het oppervlaktewater terecht. Allemaal slecht voor watervlooien en vissen.

De huidige afvalwaterzuiveringsinstallaties van de waterschappen laten de meeste medicijnresten nog ongezuiverd passeren. De Algemene Waterschapspartij pleit voor een Bestuursakkoord Medicijnresten om verspreiding van medicijnresten naar het water te voorkomen, plus een Hotspot Aanpak van lozingspunten met extra veel medicijnresten, zoals ziekenhuizen.

Lees hier het persbericht van de AWP!

Medicijnen die worden uitgeplast, worden niet allemaal onschadelijk gemaakt op de rioolwaterzuivering (foto: Pixabay)

Diclofenac is al groot probleem

8 okt 2016 –  Steeds meer burgers en instanties beginnen zich zorgen te maken over medicijnresten in het oppervlaktewater. Het RIVM heeft alvast vijf ‘probleem-medicijnen’ benoemd: diclofenac, de antibiotica azythromycine, clarithromycine en sulfamethoxazol en het anti-epilepticum carbamazepine. Ook diergeneesmiddelen uit de veehouderij zijn vaak een probleem: frequent toegepaste antiparasitica, zoals ivermectine, moxidectine, doramectine en diclazuril, breken slecht af in het milieu en vormen al bij lage concentraties een risico voor waterorganismen. Ook dier-antibiotica zoals trimethoprim, tilmicosine en tylosine breken relatief slecht af in het milieu.

Carbamazepine en diclofenac werden in 2009 al verdacht.  Diclofenac is één van de meest voorgeschreven pijnstillers en vrij verkrijgbaar in Nederland. Huisartsen en apothekers in Meppel doen sinds mei 2016 een proef met het voorschrijven van de milieuvriendelijker pijnstiller naproxen, om zo verspreiding van diclofenac  in het milieu tegen te gaan. Daarnaast willen de initiatiefnemers bewustwording creëren bij zowel voorschrijvers als gebruikers van medicijnen.

Effecten van medicijnen op waterorganismen

Bij het gebruik van humane medicijnen komen medicijnresten vooral via de urine in het riool terecht. Rioolwaterzuiveringsinstallaties verwijderen lang niet alle resten van geneesmiddelen uit rioolwater. Daardoor komen die geneesmiddelenresten uiteindelijk in het oppervlaktewater en het grondwater terecht. Diergeneesmiddelen worden via de mest verspreid over het land, en kunnen zo rechtstreeks uitspoelen naar de sloot.

Geneesmiddelen zijn, net als gewasbeschermingsmiddelen, biologisch actieve stoffen. Geneesmiddelen verstoren het waterleven steeds meer! Zo kunnen pijnstillers weefselschade veroorzaken bij vissen. Anticonceptiemiddelen zorgen voor geslachtsverandering bij waterdieren. Het gedrag van kleine waterkreeftjes verandert door antipsychotica. Vissen kunnen hun paaiplaats niet goed meer vinden. Watervlooien krijgen minder nakomelingen onder invloed van de mix aan schadelijke stoffen in het slootwater. Algen die minder eetbaar worden, met hongerige watervlooien en vissen tot gevolg. Dat zijn allemaal effecten van medicijnresten op het leven in het water.

Geneesmiddelen zijn risico voor het milieu

De omvang van het milieurisico van medicijnresten kan niet precies in kaart worden gebracht omdat nog maar weinig gegevens over hoeveelheden en effecten bekend zijn. Er zijn in Nederland ongeveer 2000 werkzame stoffen in geneesmiddelen. Van de 80 stoffen die in 2014 door waterbeheerders zijn gemonitord, zijn er 5 in hogere concentraties aangetroffen dan veilig is voor waterorganismen. Met andere woorden: minder dan 5% van de bekende geneesmiddelen is getest en daarvan is iets meer dan 5% problematisch. Maar omdat slechts vijf procent is gemonitord, is de verwachting dat er nog meer problematische medicijnen zullen worden gevonden.

Daarnaast zijn er In Nederland zijn ook circa 260 verschillende werkzame stoffen toegelaten als diergeneesmiddel. Op basis van gegevens van twee dierenartsenpraktijken aangevuld met literatuurgegevens kon van ongeveer 40 veelgebruikte stoffen een risicoprofiel worden opgesteld. Dierenrartsen registreren weliswaar de toepassing van diergeneesmiddelen in de veehouderij, maar deze gegevens zijn niet openbaar. Ook milieubeoordelingen van diergeneesmiddelen worden veelal niet openbaar gemaakt.

Vierde Zuiveringstrap en Ketenaanpak Medicijnresten

Er zijn oplossingen, maar die zijn duur. Medicijnresten en hormoonverstoorders kunnen met een extra zogenoemde ‘vierde Zuiveringstrap’ (UV-filter, Ozon-oxidatie of membraanfilter) goed verwijderd worden. In Zwitserland gebeurt dit al op grote schaal en ook in Duitsland is hiermee begonnen. Momenteel doen waterschappen onderzoek naar methoden die ook in Nederland in onze grote afvalwaterzuiveringen betrouwbaar werken. Voorbeelden zijn het project Maaswaterketen en de Pilot Zoetwaterfabriek.

De ex-voorzitter van de Unie van Waterschappen pleitte deze maand voor het verplicht stellen van de vierde zuiveringstrap vanaf 2021. Knelpunt is dat deze extra zuiveringstechnieken ook om forse investeringen vragen en duur in gebruik zijn, terwijl in het Bestuursakkoord Water juist was vastgelegd dat de waterschappen kosten moeten besparen en het Rijk aandringt op het niet laten stijgen van de lokale lasten.

In een ander spoor werkt het Rijk aan het terugdringen van medicijnresten in oppervlakte- en grondwater in de Ketenaanpak Medicijnresten uit Water. Het rijk werkt hierin samen met de Unie van Waterschappen, de drinkwaterbedrijven verenigd in de Vewin, gemeenten en verschillende partijen uit de zorgsector. Zo zijn er afgelopen zomer gesprekken gevoerd met (huis)artsen en apothekers om oplossingen te vinden voor geneesmiddelen die problemen opleveren voor het water. Op langere termijn zouden er ‘groene’ medicijnen kunnen worden ontwikkeld, die goed afbreekbaar zijn nadat ze uit het lichaam komen.

Hotspot Aanpak: decentrale zuivering van medicijnresten bij ziekenhuizen, zodat deze niet in het riool terechtkomen (foto: Pharmafilter)

AWP wil Bestuursakkoord Medicijnresten en Hotspot Aanpak

Door toenemend medicijngebruik bij mens en dier komt in de toekomst de kwaliteit van drinkwaterbronnen onder druk te staan. Het is daarom belangrijk dat alle partijen in de keten zich in blijven zetten voor een daling van geneesmiddelenresten in oppervlaktewater. De Algemene Waterschapspartij maakt zich sterk voor drie speerpunten:

  1. De Algemene Waterschapspartij (AWP) vindt vanuit het ‘voorzorg-principe’ dat de landelijke politiek nu moet besluiten om een halt toe te roepen aan de verdere verspreiding van resten van humane- en diergeneesmiddelen in het milieu. De AWP pleit daarom voor een Bestuursakkoord Medicijnresten tussen waterschappen, rijk en brancheorganisaties.
  2. Ook decentrale verwerking van afvalstromen (hotspot aanpak) van ziekenhuizen en zorginstellingen behoeft volgens de Algemene Waterschappartij meer aandacht. Daar komen immers veel medicijnresten in het afvalwater terecht. Inmiddels heeft de Unie van Waterschappen gekozen voor deze ‘hotspot aanpak’, waarbij het afvalwater van ziekenhuizen en andere lozingsbronnen van veel medicijnresten niet in de riolering verdwijnt maar ter plaatse al wordt gezuiverd.
  3. Den Haag zou volgens de Algemene Waterschapspartij meer kunnen sturen op gescheiden inname van urine en ontlasting van mensen die thuis zware medicijnen gebruiken. Een veelbelovende oplossing is om röntgencontrastmiddelen uit het rioolwater te houden door het gebruik van plaszakken. Röntgencontrast-middelen worden hoog gedoseerd, zijn slecht te zuiveren en blijven lang in het milieu. Een geslaagde proef in Deventer heeft laten zien dat patiënten willen meewerken aan gescheiden inname van urine en ontlasting..

Hans Midddendorp

Vicevoorzitter Algemene Waterschapspartij

Begin oktober verschenen twee belangrijke rapporten over resten van (dier) medicijnen in het oppervlaktewater. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) kwam met een dik rapport over humane medicijnresten in het oppervlaktewater . En het Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM) bracht de effecten van diergeneesmiddelen op de waterkwaliteit in beeld. En op 7 oktober 2016 verscheen ook een populair artikel over medicijnresten in het Algemeen Dagblad.

 

Algemeen Daglad, 7 okt 2016

 

AWP voor water, klimaat en natuur


Word lid!

Stikstof en fosfaat: zonde om weg te spoelen

Opinie   20 februari 2024 - Er zit een enorm lek in de #landbouwkringloop: fosfaat uit menselijke ontlasting verdwijnt op de stort of in de wegenaa...

KNMI-klimaatscenario's tonen weersveranderingen in Nederland in 2050 en 2100

Nieuws Klimaatverandering: wat gaan we doen? Voor de AWP voor water, klimaat en natuur is het een retorische vraag. De weersveranderingen als gevolg van ...

Neerslagtekort loopt alweer dramatisch op in alle waterschappen

Nieuws Delfland, 15 juni 2023 - De droogte heeft deze zomer al een officieus record bereikt aan 'dagen-zonder-regen': 36 droge dagen op 15 juni. Strikt g...