26 nov 2022 – Het kabinet-Rutte IV begint nu héél voorzichtig aan die grote vraagstukken voor de toekomst, met een een omvattende visie voor de uitdagingen rond water, klimaat en natuur. We krijgen steeds vaker te maken met hevige buien, extreme hitte en droogte. De urgentie om onze woon- en leefomgeving aan te passen aan het veranderende klimaat neemt toe. De AWP wil voortvarend aan de slag in de waterschappen en provincies. “Nu er kabinetsbeleid is, is er geen excuus meer voor uitstel”.
De Kamerbrief ‘water en bodem sturend’ van 32 pagina’s bevat maar liefst 33 maatregelen. Tegelijkertijd is de nationale aanpak klimaatadaptatie verschenen om Nederland klaar te maken voor extreem weer als gevolg van klimaatverandering.
Nederland moet grote knopen doorhakken. Zoals wel of geen tweede kustlijn aanleggen, als buffer tegen zeespiegelstijging. „We weten van eerdere grote projecten in Nederland, de Zuiderzeewerken, de Deltawerken, dat die uiteindelijk van eerste plannen tot realisatie ook een jaar of tachtig hebben geduurd”.
Er moeten zoetwatervoorraden worden aangelegd, en meer water worden opgeslagen in het IJsselmeer en het Markermeer: „onze nationale regenton”, zoals het kabinet ze noemt. Om genoeg ruimte in die ton te houden, mogen er geen nieuwe eilanden in deze meren worden aangelegd.
Nieuw is ook een toekomstig bouwverbod in 5 à 10 procent van de diepe polders in Nederland; deze gebieden wil het kabinet reserveren voor waterberging. Het kabinet wil verdroging tegengaan en de sponswerking van de bodem herstellen, om water vast te houden en goed af te voeren.
Het kabinet wil dat provincies en waterschappen het waterpeil in veenweidegebieden verhogen. Zij krijgen ongeveer een jaar de tijd om een gedetailleerd plan te maken. De grondwaterstand moet omhoog om de uitstoot van broeikasgas te verminderen en te voorkomen dat huizen verzakken.
Veenweiden zijn laaggelegen gebieden voornamelijk in Noord- en Zuid-Holland, Friesland en de Kop van Overijssel. De melkveehouderij is de belangrijkste landbouwactiviteit in die regio’s. Boeren hebben een zware stem in de waterschapsbesturen. Het veen droogt uit, waardoor de bodem daalt en er broeikasgas vrijkomt. Bodemdaling leidt tot miljarden schade aan funderingen en infrastructuur.
“Geen excuus meer voor uitstel”, zegt AWP
Vanuit klimaat- en natuuroogpunt is 20 centimeter onder de oppervlakte de ideale grondwaterstand voor veenweiden. Gemiddeld staat het peil in die gebieden nu 50 centimeter onder het maaiveld, en op sommige plaatsen in Friesland wel 80 cm min maaiveld. Het kabinet eist nu dat de grondwaterstand in veenweidegebieden wordt verhoogd naar minimaal 40 centimeter onder het maaiveld. Dat is voor natuur en klimaat eigenlijk niet genoeg, maar 40 centimeter is het maximale peil waarmee de gangbare landbouw nog uit de voeten kan.
Een lage grondwaterstand slecht voor de natuur, die Nederland wettelijk verplicht is te beschermen. Hoog- en laagveengebieden staan vol zeldzame planten, die weer zeldzame dieren aantrekken.
In droge perioden krijgen veengebieden voorrang bij de verdeling van zoetwater. Voor de Rijn-Maasmonding in het westen zal er dan niet genoeg zoetwater zijn om verzilting tegen te gaan. In feite zegt het kabinet: we moeten de transformatie van het landschap in deze regio’s maar accepteren.
Ook de grondwaterstand op de hoge zandgronden moet omhoog. Daar sterven nu veel bomen door de droge zomers van de laatste vijf jaar.
Een te lage grondwaterstand is niet alleen in veenweidegebieden, maar in vrijwel heel Nederland een probleem. Op hoge zandgronden wordt regenwater slecht vastgehouden door de bodem. Daar strijden boeren, drinkwaterbedrijven en bossen in steeds vaker voorkomende droge, hete zomers om schaars grondwater. Op hoge zandgronden mag de grondwaterstand voortaan niet lager zijn dan 50 centimeter onder het maaiveld, verordonneert het kabinet.
De voorraad zoetwater zal in de toekomst slinken, door meer droge zomers, de bevolkingsgroei van 17,5 miljoen naar bijna 19 miljoen inwoners in 2035 en economische ontwikkeling. Nederland moet 20 procent minder #drinkwater gaan verbruiken dan nu (100 liter in plaats van 125 liter per persoon per dag). De levering van drinkwater voor koeling aan grootverbruikers, zoals datacentra, wordt beperkt.
In 2027 moeten het oppervlakte- en grondwater in Nederland schoon en gezond zijn en voldoen aan Europese eisen. Minister Harbers zegt dat het gaat lukken, GroenLinks denkt dat er „wonderen” nodig zijn om het te halen. Maar lukt het niet, dan krijg je opnieuw milieurechtszaken en dreigt de vergunningverlening voor boeren, bouwers en bedrijven opnieuw te worden ‘stilgelegd’, voorspellen Kamerleden.
AWP voor water, klimaat en natuur