Tweede Kamer haalt financiering klimaatmaatregelen uit Deltafonds

AWP pleit voorzichtig voor aparte klimaatheffing

16 juli 2018 – De Tweede Kamer heeft in de week voor het zomerreces unaniem een motie aangenomen van CDA-Kamerlid Jaco Geurts, die de Waterwet zodanig wil aanpassen dat het mogelijk wordt om maatregelen en voorzieningen ter bestrijding van wateroverlast te subsidiëren uit het Deltafonds. De Algemene Waterschapspartij, die niet in de Tweede Kamer zit, vindt dit zeer zorgwekkend.

“Het Deltafonds is specifiek bedoeld voor de waterveiligheid, zodat onze dijken en keringen uiterlijk in 2050 aan onze eigen normen voldoen. Dit moet omdat door de klimaatverandering de zeespiegel stijgt. Is dit plotseling minder belangrijk?”, vraagt Hans Middendorp, vice-voorzitter van de Algemene Waterschapspartij (AWP) zich af. Het effect van de voorgenomen wijziging van de Waterwet zal bovendien pas laat merkbaar zijn. “Als het geld uit het Deltafonds moet komen, is een wetswijziging nodig”, stelt Middendorp. “Dat kost zeker twee jaar. Voor de korte termijn heeft minister Van Nieuwenhuizen niet meer beschikbaar dan 20 miljoen euro. Dat is slechts een druppel op een gloeiende plaat! Begrijpt de politiek de urgentie niet?”

Antwoord op de toenemende urgentie

CDA-Kamerlid Geurts wijst er in zijn motie echter op dat het Deltafonds als waterfonds bedoeld is voor het bekostigen van maatregelen in het kader van waterbeheer en een van de doelen van het Deltafonds is volgens hem het beperken van wateroverlast. De motie is volgens Geurts bedoeld om een antwoord te vinden op de toenemende urgentie om maatregelen versneld uit te voeren: het Rijk kan met cofinanciering een belangrijke impuls geven om de aanpak gedurende vijf jaar te versnellen. Momenteel kan het Rijk uit het Deltafonds echter alleen ‘eigen’ maatregelen bekostigen ter bestrijding van wateroverlast. Het gaat dan om ingrepen door Rijkswaterstaat in het hoofdwatersysteem. Dat zijn de grote wateren en daarbij gaat het altijd primair om de waterveiligheid, zodat het logisch is dat het Deltafonds daarvoor wordt aangesproken.

Maar het echte werk voor de uitvoering van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en de aanpak van wateroverlast ligt toch vooral in de riolering en de bovengrondse afvoer (bij gemeenten) en de opvang in regionale watersystemen (bij waterschappen). En die projecten van gemeenten en waterschappen kunnen niet uit het Deltafonds worden gefinancierd. Daarom wil Geurts de Waterwet aanpassen, zodat lagere overheden meer financiële middelen krijgen om maatregelen tegen wateroverlast te treffen.

Gemeenten en waterschappen financieren dergelijke maatregelen momenteel met bekostigingsinstrumenten als de rioolheffing en de watersysteemheffing, maar omdat de intensiteit en frequentie van extreme neerslag, en de daarbij behorende schade, toenemen, is er extra geld nodig. De motie van Geurts werd unaniem aangenomen.

Hoosbui in den Haag juni 2017 (foto: Middendorp)

Het idee komt in feite van Van Nieuwenhuizen

De aangenomen motie zal door minister Van Nieuwenhuizen met tevredenheid zijn ontvangen. In feite was zij bij het laatste halfjaarlijkse Kameroverleg over water, op 28 juni, zelf met het idee gekomen om de Waterwet zodanig aan te passen dat Deltafonds-financiering van lokale wateroverlastprojecten mogelijk kan worden. De minister liet de Kamer bij dat halfjaarlijkse overleg weten te overwegen in 2019 en 2020 jaarlijks 10 miljoen euro te reserveren voor ruimtelijke-adaptatieprojecten, als een overbrugging naar financiering vanuit het Deltafonds. Ze zei te verwachten dat IPO, VNG en Unie van Waterschappen dan ook geld vrij zouden maken. Van Nieuwenhuizen maakte wel duidelijk dat het fonds niet groter wordt en dat uitgaven voor de wateroverlast ten koste gaan van de waterveiligheid.

Wat betekent dat voor de waterveiligheid?

Dat was voor 50Plus-Kamerlid Corrie van Brenk reden om de minister nader aan de tand te voelen: “Het Deltafonds is natuurlijk specifiek gericht op waterveiligheid. We zouden het kunnen verbreden met klimaatadaptatie, want op zich voorziet iedereen dat dat best een probleem is en we zouden dat graag willen aanpakken. Maar wat betekent dat dan voor de waterveiligheid?” De minister antwoordde: “Ik heb ook geen geldvermeerderingssysteem, maar ik denk dat het te rechtvaardigen is om het Deltafonds hiervoor ook beschikbaar te stellen, omdat dit wel heel urgent is en het gewoon een oplossing verdient. Dat neemt niet weg dat we ook echt moeten blijven inzetten op de lange termijn, op de mitigatie. Daar wordt ook hard aan gewerkt. Neem het voorbeeld bij Varik-Heesselt. De variant waar we nu voor kiezen, biedt dezelfde veiligheid en heeft onder de bevolking een veel groter draagvlak, maar is ook nog eens heel veel goedkoper. Je kunt je euro maar één keer uitgeven. Als we zo kritisch blijven kijken naar wat we uitgeven voor die waterveiligheid — daar zal zeker ook geld voor nodig zijn — kunnen we met elkaar elk jaar bij de begroting de afweging maken welk geld we eventueel bereid zijn om voor klimaatadaptatie in te zetten en wat we dan voor de waterveiligheid houden.”

AWP maakt zich ernstig zorgen

De opmerking van de minister dat er geen nieuw geld zal worden vrijgemaakt, maakt dat de AWP zich ernstig zorgen maakt. Volgens vicevoorzitter Hans Middendorp moet het huidige Deltafonds worden gebruikt waarvoor het is bedoeld: “Namelijk om de achterstand in dijkverbetering voor eens en altijd in te lopen. Dat wordt extra urgent als de zeespiegel sneller gaat stijgen, zoals nu wordt verwacht. En omdat die dijkverbetering nationaal zo’n grote klus is, is de einddatum gezet op 2050. Recentelijk zijn de twee hoogwaterbeschermingsprogramma’s samengevoegd met het idee om sneller en efficiënter te kunnen werken. Nergens is gemeld dat er budget zou overblijven in 2050.”

‘Dijkverbetering en klimaatmaatregelen niet uitwisselbaar’

De Unie van Waterschappen, het IPO en de VNG lobbyen al een tijdje voor extra geld van het Rijk om de klimaatmaatregelen uit te voeren, ofwel handen en voeten te geven aan ruimtelijke adaptatie. Ook de deltacommissaris heeft vorig jaar gepleit voor extra geld in het Deltafonds, om het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie uit te voeren. “Maar zonder resultaat”, stelt Middendorp vast. “Waarom is het Rijk zo zuinig? De crisis is toch voorbij? Wat ons betreft zijn dijkverbetering en klimaatmaatregelen niet uitwisselbaar. Willen we in ons land kunnen blijven wonen op de manier die we gewend zijn, of niet? Een ‘beetje waterveiligheid’ bestaat niet. Heel dramatisch gesproken: de ramp in 1953 was voorspeld door ingenieur Johan van Veen van Rijkswaterstaat, maar er was tijdens de wederopbouw geen geld voor een Deltaplan. Zoiets wil je toch niet nog een keer?”

Oplossing: een aparte klimaatheffing?

De AWP ziet een mogelijke oplossing: de gemeenten en waterschappen (die de kar moeten gaan trekken voor de ruimtelijke adaptatie) zouden een aparte heffing voor klimaatadaptatie kunnen opleggen aan de inwoners. Middendorp: “Dat legt de kosten van de maatregelen bij de eigen bewoners. Zo’n nieuwe heffing zal niet populair zijn, maar misschien ontstaat er dan ook iets meer besef van urgentie bij de mensen. Nadeel is dat de waterschappen en gemeenten niet progressief heffen, dus de sterkste schouders betalen dan niet de zwaarste lasten. Daarom is het idee van UvW, VNG en IPO ook heel kansrijk: de helft van een op te stellen fonds Ruimtelijke Adaptatie van het Rijk, de andere helft van de lokale overheden. En er is een precedent: de financiering van het Hoogwaterbeschermingsprogramma.”

Dit artikel verscheen op 16 juli 2018 op WaterForum (klik hier)
(overgenomen met toestemming)

Jeroen Bezem
Journalist

AWP voor water, klimaat en natuur


Word lid!

Stikstof en fosfaat: zonde om weg te spoelen

Opinie   20 februari 2024 - Er zit een enorm lek in de #landbouwkringloop: fosfaat uit menselijke ontlasting verdwijnt op de stort of in de wegenaa...

KNMI-klimaatscenario's tonen weersveranderingen in Nederland in 2050 en 2100

Nieuws Klimaatverandering: wat gaan we doen? Voor de AWP voor water, klimaat en natuur is het een retorische vraag. De weersveranderingen als gevolg van ...

Neerslagtekort loopt alweer dramatisch op in alle waterschappen

Nieuws Delfland, 15 juni 2023 - De droogte heeft deze zomer al een officieus record bereikt aan 'dagen-zonder-regen': 36 droge dagen op 15 juni. Strikt g...