29 augustus 2017 – Nederland krijgt steeds meer te maken met overlastgevende planten en dieren langs dijken en watergangen, die bovendien ook nog onze waternatuur bedreigen! Nu al controleren de muskusrattenbestijders dagelijks álle watergangen van Nederland. De Algemene Waterschapspartij stelt voor om de taak van de muskusrattenvangers uit te breiden naar het integrale beheer van alle overlastgevende dieren en planten langs de waterkant.
Een verkorte versie van dit artikel verscheen op 8 september op H2O Waternetwerk
Muskusrat is al sinds 1940 in Nederland (foto: Everystockphoto.com)
Waterschappen hebben als kerntaak de zorg voor de dijken en het waterbeheer van alle sloten en vaarten in Nederland. Er komen al honderden jaren nieuwe soorten planten en dieren ons land binnen, en sommigen zijn helaas vervelende blijvertjes. De laatste jaren lijkt dit in een stroomversnelling te komen. Bijvoorbeeld omdat mensen waterplanten en vissen uit hun tuinvijver in de sloot gooien als ze er teveel van hebben, zonder te beseffen welke problemen zo’n vreemde soort kan veroorzaken.
Meestal ontstaat er na verloop van tijd een nieuw biologisch evenwicht, waardoor exoten minder kans krijgen om een plaag te worden. ‘Maar in het dagelijks beheer kun je niet honderd jaar wachten, dan moet je nu ingrijpen’, zegt Ger de Jonge, voorzitter van de Algemene Waterschapspartij. ‘Zoals bij de muskusrat, die in begin jaren ’40 Nederland bereikte’.
Naast muskusratten, die smalle gangen graven in dijken, is er nu veel media-aandacht voor rivierkreeftjes, die enorm veel grond uitgraven die weer als bagger moet worden verwijderd. Maar ook de bever kan niet ongestraft zijn gang blijven gaan met zijn graverij! En waterplanten zoals waternavel vormen dichte matten, die de doorstroming blokkeren waardoor mensen stroomopwaarts ‘natte voeten’ kunnen krijgen.
Waternavel verstopt de sloot (foto: Everystockphoto.com)
Exoten die zich tot een plaag ontwikkelen, nemen leefruimte in van andere soorten. De Chinese wolhandkrab en de Amerikaanse rivierkreeft (er zijn minstens 8 Amerikaanse kreeftensoorten in Nederland!) verdringen de inheemse zoetwaterkreeft. Ook eten ze alle zachte waterplanten op inclusief kikkerdril en eitjes van salamanders. Reigers en meeuwen beginnen intussen door te krijgen hoe ze die harde kreeftjes moeten eten. En de rivierkreeft is ook een interessant alternatief voor de palingvisser.
Vanuit het stroomgebied van de Donau hebben zich inmiddels vier soorten grondels in Nederland gevestigd. Hun aantallen nemen fors toe en ze verdringen de zeldzame modderkruiper. Er zijn trouwens de eerste aanwijzingen dat ze inmiddels door de snoekbaars (zelf een immigrant) zijn ontdekt als voedselbron.
Soms eet een exoot een andere soort gewoon helemaal op. De zonnebaars, een kleine vis uit Amerika, is specialist in het eten van kikkerdril en eitjes van salamanders. In afgesloten vennetjes, waar geen grote rovers zitten die de zonnebaars onder de duim houden, zie je dat de boomkikker nu in rap tempo verdwijnt. De zonnebaars wordt gewoon verkocht in tuincentra.
De pleziervaart heeft last van o.a. fonteinkruid, dat komt vast te zitten in de schroef. De HISWA wil dat waterplanten ook buiten de vaargeul van de beroepsvaart worden gemaaid. Het verwijderen van grote hoeveelheden waterplanten is echter wel duur. En daar betaalt dan iedereen weer aan mee via de waterschapsbelasting.
Verkoop door tuincentra van zonnebaars is probleem (bron: Marktplaats.nl)
Formeel is de bever geen exoot maar een beschermde diersoort. De laatste Nederlandse bever werd in 1826 geschoten. Pas eind vorige eeuw is de bever opnieuw uitgezet. Na het ongeluk met de stuw bij Grave, waardoor het waterpeil extreem laag kwam te staan, werden er maar liefst acht enorme bevergaten aangetroffen in de dijk van de Maas. Bevers worden een meter groot (zonder staart), dus dan kun je je wel voorstellen hoe groot een beverhol is. De bever is beslist een overlastgevende soort!
Nu wil de overheid een landelijk beverprotocol opstellen met criteria hoe om te gaan met bevers. De Algemene Waterschapspartij juicht een landelijk beverprotocol zeker toe maar vindt dat nog niet goed genoeg. ‘Gaan we straks voor elke nieuwe soort die lastig wordt een apart protocol opstellen? Door weer een andere ambtenaar? Het is toch veel logischer om te kiezen voor een integrale aanpak van alle overlastgevende dieren- en planten!’ vindt De Jonge.
Bever is beschermde diersoort, graaft grote gaten (foto: Everystockphoto.com)
De EU heeft onlangs de lijst met exoten verder uitgebreid. De lidstaten zijn verplicht om uiterlijk in 2018 voor elke exoot op die lijst bestrijdingsplannen op te stellen. In Nederland zijn de provincies verantwoordelijk voor exotenbestrijding, maar die hebben geen mensen in het veld om die bestrijdingsplannen uit te voeren.
De waterschappen doen al wel de bestrijding van de muskusrat en beverrat. ‘Het wordt een uitdaging voor de provincies en waterschappen om van al die losse bestrijdingsplannen één integrale beheersaanpak te maken’.
De muskusrattenvangers houden nu nog alleen de muskusrat en de beverrat in de gaten. Maar, zoals gezegd, ook rode rivierkreeftjes, de bever, de zonnebaars en woekerende waterplanten zorgen voor veel overlast. Met grote regelmaat lopen de rattenvangers langs alle sloten en kanalen in Nederland.’Wat ligt er dan méér voor de hand dan om de muskusrattenvangers breed in te zetten? Nu moeten ze zelfs per ongeluk gevangen rivierkreeftjes gewoon teruggooien, dat is toch vreemd?’.
De Algemene Waterschapspartij pleit ervoor om de taken van de Muskusrattenbestrijding uit te breiden naar ‘Integraal Beheer van alle Overlastgevende Soorten‘ langs het water. Dus zowel inheemse soorten als exoten. En met de nadruk op overlast.
Bij integraal beheer van overlastgevende soorten wordt vanzelfsprekend ook gekeken naar het voorkómen van schade door preventieve maatregelen. Want als uitroeien van een bepaalde soort niet realistisch is, dan wordt beperken van de overlast het belangrijkste doel.
‘Natuurlijk gaat zo’n taakuitbreiding van muskusrattenbestrijding naar integraal beheer van overlastgevende soorten langs de waterkant niet vanzelf, daar is extra geld en menskracht voor nodig’, weet De Jonge, die zelf betrokken is geweest bij de oprichting van de Dienst Muskusrattenbeheer. ‘Maar de waterschappen en de provincies hebben hier een groot gezamenlijk belang, dus daar moeten ze een oplossing voor kunnen vinden’.
Een verkorte versie van dit artikel verscheen op 8 september op H2O Waternetwerk
Hans Middendorp
(Opiniebijdrage op persoonlijke titel)
AWP voor water, klimaat en natuur
