15 juni 2020 – De Algemene Waterschapspartij pleit voor schoon en gezond water. Maar volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), adviesorgaan van de regering, zijn alle reeds uitgevoerde maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren plus alle maatregelen die nog in de planning staan, niet voldoende. Zoals het er nu voor staat, zal in 2027 slechts tussen de 35% en 75% van de regionale wateren voldoen aan de normen voor biologische kwaliteit.
Weliswaar ging het aantal gemeten normoverschrijdingen van bestrijdingsmiddelen met 30% naar beneden ten opzichte van 2011-2013, maar het aantal locaties met te hoge concentraties ging niet omlaag. Vooral in regio’s met glastuinbouw, bollenteelt en lelieteelt blijft de waterkwaliteit zorgelijk. Het PBL pleit voor het dwingend opleggen van maxima op het gebruik van landbouwgif. Het huidige beleid leunt te veel op vrijwilligheid. Dat blijkt niet te werken.
In het waterschap Delfland tussen Den Haag en Rotterdam staat de chemische waterkwaliteit al jaren hoog op de agenda. Vanuit het Westland, het grootste tuinbouwgebied van Europa, lekken nog steeds heel veel bestrijdingsmiddelen het oppervlaktewater in. Er is met de glastuinbouw goed samengewerkt in de afgelopen tien jaar en inmiddels is elk tuinbouwbedrijf ook aangesloten op de riolering. Het bewust ‘in de sloot kieperen’ van giftig tuinbouwwater komt niet meer voor.
Het slootwater in Delfland bevatte in 2019 een grote cocktail aan bestrijdings-middelen, variërend van 1 tot 22 middelen per polder. De helft van de aangetroffen bestrijdingsmiddelen zat ‘boven-de-norm’, minder dan in voorgaande jaren.
Minder landbouwgif ‘boven-de-norm’ lijkt op het eerste gezicht een verbetering. Toch vertrouwt Delfland het zelf ook niet, want in de Waterkwaliteitsrapportage wordt als verklaring gegeven: ‘waarschijnlijk zijn oude bestrijdingsmiddelen vervangen door nieuwe middelen die weliswaar minder giftig zijn, maar wel in hogere concentraties worden gebruikt’. Substitutie dus, door bestrijdingsmiddelen die onder de radar zijn gebleven.
“Oude bestrijdingsmiddelen worden vervangen door minder giftige middelen in hogere concentraties”
Het is heel lang bekend dat een cocktail van bestrijdingsmiddelen die elk afzonderlijk onder de norm blijven, gezamenlijk een heel groot effect kunnen hebben. Vorig jaar al – bij de presentatie van de Waterkwaliteitsrapportage 2018 – heeft de Algemene Waterschapspartij er op aangedrongen om de toxische druk mee te nemen in de beoordeling van de waterkwaliteit. De ecoloog van Delfland laat in dit korte filmpje zien hoe een verschil in toxische druk in de praktijk uitpakt.
In de Nationale Analyse Waterkwaliteit van het Planbureau voor de Leefomgeving staat een kaartje van Nederland met de toxische druk in 2018. Op dit kaartje valt meteen op dat de toxische druk op slootwater in Delfland tot de hoogste categorie van Nederland behoort en maar liefst 20 x hoger is dan in bijv. Friesland. Politieke uitspraken ‘dat het steeds beter gaat met de waterkwaliteit in Delfland’, hebben dan ook weinig betekenis in het licht van de bevindingen van het PBL.
Een hoge toxische druk heeft vanzelfsprekend zijn weerslag op het hele ecosysteem: zo worden de half-vergiftigde watervlooien gegeten door bijv. jonge snoekjes, die weer worden gegeten door grote snoeken, en zo verspreidt het landbouwgif zich door de voedselketen.
Klik hier voor meer uitleg over toxische druk.
Het hoogheemraadschap van Delfland heeft de hoogste relatieve toxische druk van Nederland. Ook in waterschap Zuiderzeeland (Flevopolders), in waterschap Amstel, Gooi en Vecht en in waterschap Drents Overijsselse Delta is de toxische druk vergelijkbaar hoog.
Uit het EU-project Kennisimpuls Waterkwaliteit komt naar voren dat, als vuistregel, de toxische druk voor 35% de ruimte voor verbetering van de waternatuur bepaalt. Hoe hoger de toxische druk, hoe minder resultaat op-zich-nuttige maatregelen als de aanleg van natuurvriendelijke oevers hebben op de ecologie.
“Politieke uitspraken ‘dat het steeds beter gaat met de waterkwaliteit’, niet al te letterlijk nemen”
Sturen op de vastgestelde norm-per-bestrijdingsmiddel is belangrijk, maar niet voldoende om de ecologische waterkwaliteit te herstellen. De toxische druk van de cocktail aan Westlandse bestrijdingsmiddelen is een zware beperkende factor. Zonder verlaging van de toxische druk zal de waternatuur in Delfland niet of niet-veel verbeteren.
De Algemene Waterschapspartij wil dat de toxische druk standaard wordt mee-genomen in de beoordeling van de waterkwaliteit. De waterschappen zijn wettelijk de waterkwaliteitsbeheerder van het oppervlaktewater. De minister van Infrastuctuur en Waterstaat heeft gezegd dat ‘in 2027 niet alle doelen voor de waterkwaliteit zullen zijn gehaald’. De Algemene Waterschapspartij begrijpt dat herstel van de water-kwaliteit om tijd vraagt, maar vindt ook dat er méér inspanning moet worden gedaan.
Zo moet de landelijke overheid gewoon paal-en-perk stellen aan het gebruik van pesticiden en ook hogere boetes introduceren. De huidige maximum boete van rond de 2500 euro is voor een glastuinbouwbedrijf een ‘speldeprikje’. En de waterschappen moeten hun rol als waterkwaliteitsbeheerder ook actief invullen. Samenwerking alleen is niet genoeg, méér voorlichting en méér handhaving zijn ook hard nodig.
AWP voor water, klimaat en natuur
