De schatten van het waterschap

Waterhistorie is de basis voor modern Waterbewustzijn

Waterschapsmonumenten bewaren de geschiedenis van de waterschappen. Ze vertellen elk hun eigen verhaal, maar in samenhang met ander erfgoed zijn ze belangrijk voor het voortleven van de waterschapshistorie.

Landmark van de verdwenen Nessersluis bij de Amstel, voorbeeld van een Archeologisch Waterschapsmonument. (Foto: Amstel, Gooi & Vecht)

29 oktober 2016 –  Tijdens de Algemene Ledenvergadering van de Algemene Waterschapspartij (AWP) in Leiden werd  het manifest Waterschapsmonumenten gepresenteerd door Alette van den Hazelkamp en Colette Cramer van de Stichting Waterheritage. De Stichting Waterheritage heeft als doelstelling om de aandacht voor het Watererfgoed in Nederland versterken. Het manifest Wasterschapsmonumenten is ontwikkeld samen met Fred Sanders en Peter Vonk van AWP Hollands Noorderkwartier, naar aanleiding van hun artikel  ‘Waterschapsmonumenten verborgen in de achtertuin’.

Wat zijn Waterschapsmonumenten?

Waterschapsmonumenten zijn objecten en elementen waaraan belangrijke waterschapshistorische betekenissen, gebeurtenissen en personen zijn verbonden. Ze vertellen elk hun eigen verhaal, maar in samenhang met ander erfgoed bieden ze een meerwaarde voor het voortleven van de waterschapshistorie. Deze roerende en onroerende dragers van de identiteit van het waterschap voorzien huidige en toekomstige generaties van een duurzaam referentiekader op waterwerken en waterbeheer in Nederland. Het omvat dus niet alleen objecten met een wettelijke status (rijks-, provinciale of gemeentelijke monumenten), of objecten in bezit of beheer van het waterschap. Voorbeelden zijn: bouwwerken (gebouwen en andere constructies), landschapselementen (zoals dijken en kanalen), kunstobjecten en archeologische elementen.

Het historische Gemeenlandshuis aan de Diemerzeedijk uit 1727 van het hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (foto: AGV)

Belang Waterschapsmonumenten

Waterschapsmonumenten vertellen de geschiedenis van het waterschap. Door de verbinding van heden en verleden, blijkt hoe het water onze geschiedenis heeft gevormd, hoeveel overstromingen er door de eeuwen heen zijn geweest en dat ‘droge voeten’ niet vanzelfsprekend zijn!

Door het aanwijzen van waterschapsmonumenten kunnen waterschappen hun eigen geschiedenis, ook na fusies, in ere houden én naar buiten brengen. Ze hebben met hun aansprekende historie een sterk merk in handen. Niet alleen de bestuurlijke waterschapsgeschiedenis of het watermanagement door de eeuwen heen, maar ook de ‘soft history’, zoals verhalen en de betrokkenheid van de gemeenschappen. Deze soft history spreekt inwoners erg aan. Waterschappen werken vaak in anonimiteit en/of hebben een technisch imago.

Waterschappen kunnen door het presenteren van hun erfgoed hun inwoners en bezoekers op een positieve wijze bereiken en de omgeving extra betekenis geven. Bij waterschapsmonumenten ligt de nadruk dan ook op betrokkenheid van inwoners bij het overbrengen van het waterschapsverhaal, niet op het tegenhouden van moderne ontwikkelingen, voor nu en in de toekomst.

Kaart van ‘Uitwaterende Sluizen’ van landmeter Jan Pietersz. Dou, voorbeeld van roerend erfgoedobject Waterschapsmonument. (Foto: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)

Aan de slag met Waterschapsmomumenten!

Passend beleid voor waterschapsmonumenten is eenvoudig en snel te realiseren, en tegen lage kosten. Belangrijkste uitgangspunten bij de aanpak zijn dat gebruik wordt gemaakt van dat wat er al is. Een waterschapsmonumentenlijst kan helpen bij het stellen van (beleids)prioriteiten met betrekking tot erfgoed. De lijst met waterschapsmonumenten beperkt zich natuurlijk niet tot de objecten die (nog) in eigendom zijn bij het waterschap, maar bevat bijv. ook historische gemalen en gebouwen die inmiddels een andere bestemming hebben gekregen.

• Stel uw geschiedenis veilig en maak uw eigen waterschapsmonumentenlijst! Veel waterschappen hebben al een lijst of overzicht van (een deel) van hun erfgoed. Wellicht kan die erfgoedlijst een update krijgen tot een waterschapsmonumentenlijst?. Vier het tot stand komen van de lijst samen met uw inwoners tijdens een feestelijke dag met bijvoorbeeld lezingen en excursies.
• Durf breed te denken! Waterschapsmonumenten omvatten niet alleen gebouwen, maar ook kunstobjecten, restanten onder de grond en landschapselementen. In plaats van met een verplichte ouderdom te werken, kan ook gedacht worden aan monumenten van de toekomst.
• De waterschapsmonumentenlijst biedt kansen voor het samenwerken met inwoners wanneer ze vanaf het begin van het proces betrokken worden. Houdt ze niet alleen op de hoogte, maar betrek ze zoveel mogelijk bij de totstandkoming. Zorg ervoor dat ook zij hun kennis over uw erfgoed kunnen delen, bijvoorbeeld door middel van een interactieve website, een bijeenkomst, een bundeling van verhalen, een film, of een muur met berichten.

Leg zoveel mogelijk dwarsverbanden tussen erfgoed en recreatie, educatie en toerisme! Gebruik de waterschapsmonumenten bijvoorbeeld in fietsroutes, educatiepakketten, promotiefilms en als locatie voor bijeenkomsten.

Ter inspiratie: klik op de website over watererfgoed van het waterschap Amstel, Gooi en Vecht

Colette Cramer

Alette van den Hazelkamp

(Opiniebijdrage op persoonlijke titel)

Voor meer informatie: Stichting Waterheritage