Hemelwaterberging combineren met hergebruik regenwater: het Vlaamse voorbeeld

Opvang van regenwater ontlast het riool

10 okt. 2022 – Het gebruik van regenwater wordt in Nederland nogal eens afgedaan als (te) duur en weinig effectief. In Vlaanderen heeft gebruik van regenwater wel een enorme vlucht genomen, vooral als oplossing tegen wateroverlast. Iedere woning in Vlaanderen die na 2005 is gebouwd, heeft verplicht een regenwatersysteem. Oorspronkelijk was voor ieder nieuw huis een tank van 5 kuub verplicht, maar onlangs is die regel aangescherpt: voor een dak van 120 m² of meer is nu zelfs een regenwatertank van 10 kuub verplicht (10.000 liter).

En er zijn nu al honderdduizenden regenwaterputten operationeel. Advies: combineer de Nederlandse verplichting om piekneerslag van 60 mm of zelfs 75 mm binnen  één uur op te vangen op het eigen perceel met de Vlaamse verplichting om dat hemelwater ook te gebruiken voor douchen, doorspoelen van de toiletten en voor de wasmachines. Door het verplichte (her)gebruik van regenwater zullen de regenwaterputten weer tijdig voldoende geleegd zijn om de volgende regenbui op te vangen.

Klik hier: AWP wil belasting op leidingwater voor bedrijven en datacentra

 

Heeft regenwatersysteem wel effect als waterberging?

De oorspronkelijke reden waarom de Vlaamse wetgever regenwaterputten verplicht stelde, had echter niets te maken met drinkwaterbesparing.  Het rioolstelsel in de typische Vlaamse lintbebouwing liep tegen de grenzen van de capaciteit aan. Door jarenlange invlechting van extra woningen was er een enorme toename van verhard oppervlak, dat op het bestaande rioolstelsel aangesloten moest worden. Met als gevolg dat Vlaanderen steeds vaker te maken kreeg met lokale wateroverlast bij extreme neerslag. Waar wij in Nederland veelal de neiging hebben om de oplossingen aan het einde van de buis te zoeken, zocht men in Vlaanderen de oplossing in het vergroten van het bufferend volume in het watersysteem.

Het gebruik van regenwater als oplossing tegen wateroverlast wordt in de Nederlandse watersector nogal eens gebagatelliseerd. Dus hoogste tijd om eens cijfermatig te analyseren of die Belgen het echt zo verkeerd doen? Voor een typisch Nederlands huis met een dakoppervlak van 80 m² is berekend dat dit huis de komende 100 jaar ongeveer 3.922 m³ regenwater zal gaan lozen met een piek van 1,6 liter per seconde.

Als we dat huis vervolgens voorzien van een regenwaterput van 7.500 liter en er 2,7 bewoners in laten wonen, die het gefilterde regenwater gebruiken voor wasmachine, toiletspoeling en tuin, zal dit dak dan geen 3.922 m³ regenwater op het watersysteem lozen, maar slechts 72 m³! Dus de hoeveelheid regenwater afgevoerd naar het riool is enorm afgenomen. Bovendien is de maximale afvoer is ook gezakt van 1,6 l/s naar 0,3 l/s. Dus de kans dat dit huis wateroverlast veroorzaakt is vele malen kleiner.

Klik hier: drie redenen om lid te worden van de AWP

 

Regenwatertank

Het bergende volume van de regenwatertank moet wel voldoende groot zijn om een zinvolle rol in het watersysteem te vervullen. Een kleine tank is immers snel vol en bij een volle regenwaterput stroomt er net zoveel water uit als dat er in stroomt. En hoe meer hergebruik er is van het opgevangen hemelwater, hoe minder vaak de tank tot de rand toe vol staat.

Bij woningbouw dient de regenwaterput minimaal 5 m³ (5.000 liter) volume te hebben. Bij utiliteitsbouw geldt een volume van  50 liter per m² dak. Bovendien moet de regenwaterput ook daadwerkelijk gebruikt worden. De Vlaamse wet spreekt van verplichte aansluiting van ‘dagelijkse gebruikers’, dat wil zeggen toilet en/of wasmachine. Want een regenwatertank die enkel gebruikt wordt voor het besproeien van de tuin, heeft niet veel nut. Die putten zijn vaak vol en daardoor zinloos als waterberging.

De Vlaamse wetgever voorziet zo stap-voor-stap het publieke rioolstelsel van heel veel private waterbergingsputten. Al die regenwaterputten samen geven een enorm waterbergend volume, waarmee wordt voorkomen dat het rioolstelsel bij piekbuien het hemelwater tijdelijk niet kan verwerken en er lokaal straten blank komen te staan. Feitelijk wordt het regenwater ‘afgekoppeld’ van het publieke riool naar private regenwatertanks.

 

Is Vlaams watersysteem ei van Columbus?

De Vlaamse wet realiseert grote waterbergingsvolumes, waardoor wateroverlast door beperkingen in de rioolafvoer wordt voorkomen. Aanvullend wordt er een drinkwaterbesparing gerealiseerd van zo’n 50%. Vooral in gebieden waar de drinkwatervoorziening is aangewezen op rivieren op geboorde waterbronnen, wordt dankzij regenwater-hergebruik veel minder drinkwater verbruikt en dus minder grondwater uit de bodem onttrokken. Regenwater hergebruik gaat dus de verdroging van de bodem tegen.

De Nederlandse Waterwet legt de verantwoordelijkheid voor hemelwater primair bij de perceeleigenaar. Alleen als het (technisch) niet redelijk is om van die perceeleigenaar te verlangen het hemelwater af te voeren, kan aanspraak gemaakt worden op de zorgplicht van de gemeente. In de praktijk kunnen inwoners en gemeente jarenlang kan discussiëren over wat redelijk is en wat niet.

De zorgplicht waar een perceeleigenaar zich op kan beroepen is een voorziening die de gemeente de perceeleigenaar moet aanbieden waar het hemelwater in geloosd kan worden. In de praktijk gaat het om een aansluiting op de riolering (gemengd of gescheiden stelsel) of op een drainage-riool. In vergelijking met de Vlaamse wet is de Nederlandse nogal ‘wazig’ en legt de praktische invulling bij de gemeente. In Vlaanderen ligt de bal bij de eigenaar van de nieuwbouwwoning.

 

Waterberging steeds vaker verplicht

De laatste paar jaar zien we steeds vaker in Nederland dat een gemeente bij nieuwbouw een eis voor waterberging oplegt. Bijvoorbeeld de gemeente Terneuzen eist dat er 75 mm neerslag binnen één uur op het dak als bergingscapaciteit moet worden gerealiseerd. En de gemeente Amsterdam hanteert een bergingseis van 60 mm neerslag op het hele perceel. Hoe de waterberging praktisch vorm krijgt, mag de projectontwikkelaar zelf invullen. Bijv. een groenblauw dak, infiltratiekratten, infiltratieput, wadi etc., zolang maar aan de bergingseis wordt voldaan.

In de praktijk zie ik dat projectontwikkelaars er vaak voor kiezen om het verplichte waterbergingsvolume te realiseren met infiltratieboxen, die vervolgens het regenwater langzaam aan de bodem afgeven. Dit werkt vooral goed op een zandige bodem. In het westen en noorden van Nederland zijn infiltratiekratten door hoge grondwaterstanden of klei- en leemgronden minder geschikt, en moeten er duurdere regenwateropvang worden gecreëerd.

Bovendien zien we in de praktijk dat veel perceeleigenaren het nut niet inzien om hemelwater tijdelijk op te vangen: ze hebben er zelf immers geen direct profijt van.

 

Hemelwaterberging koppelen aan hergebruik

Advies: combineer wil de Nederlandse verplichting om piekneerslag van 60 mm of zelfs 75 mm binnen  één uur op het eigen perceel op te vangen, met de Vlaamse verplichting om dat hemelwater ook te hergebruiken voor douchen, doorspoelen van de toiletten en voor de wasmachines. Door het verplichte hergebruik van regenwater zullen de regenwaterputten weer tijdig voldoende geleegd zijn om de volgende regenbui op te vangen.

De regenwaterput krijgt natuurlijk ook een vertraagde afvoer, die langzaam en gedoseerd het overtollige regenwater afgeeft aan de gemeentelijke hemelwaterafvoer, zoals een infiltratieriool of een open wadi. Dat betekent dus dat het regenwater zoveel mogelijk wordt hergebruikt en dat het overtollige regenwater lokaal infiltreert. Zo’n watersysteem zorgt voor hemelwaterberging, drinkwaterbesparing, en aanvulling van het grondwater.

De gemeente voldoet zo aan haar zorgplicht en de perceeleigenaar zelf ervaart ook profijt, omdat zijn waterfactuur flink omlaag gaat. Oftewel: een klimaatadaptief watersysteem met een breed draagvlak. Dit watersysteem is in balans, zoals de natuur het zelf ooit bedoeld heeft.

Lees hier verder: Regenwater opvangen en gebruiken

 

 

 

 

 

 

Fred Prins,  AWP Hollandse Delta en directeur GEP

 

AWP voor water, klimaat en natuur


Word lid!

Stikstof en fosfaat: zonde om weg te spoelen

Opinie   20 februari 2024 - Er zit een enorm lek in de #landbouwkringloop: fosfaat uit menselijke ontlasting verdwijnt op de stort of in de wegenaa...

KNMI-klimaatscenario's tonen weersveranderingen in Nederland in 2050 en 2100

Nieuws Klimaatverandering: wat gaan we doen? Voor de AWP voor water, klimaat en natuur is het een retorische vraag. De weersveranderingen als gevolg van ...

Neerslagtekort loopt alweer dramatisch op in alle waterschappen

Nieuws Delfland, 15 juni 2023 - De droogte heeft deze zomer al een officieus record bereikt aan 'dagen-zonder-regen': 36 droge dagen op 15 juni. Strikt g...