Voordat ik in ga op de politiek-bestuurlijke inzet van de AWP-fractie in het komende jaar wil ik eerst een korte terugblik geven.
Het afgelopen corona-jaar was niet makkelijk, maar we hebben ons er als HDSR meer dan behoorlijk doorheen geslagen. Ik wil graag onze ambtenaren dank zeggen dat zij dit mogelijk hebben gemaakt. Laat ik ook mijn collega bestuurs- en commissieleden niet vergeten en hen danken voor de positieve, goede sfeer waarin wij met elkaar verkeren.
Ondanks de goed sfeer, constateer ik dat de scheiding tussen coalitie en oppositie sterker wordt. De coalitie opereert vaak als een blok en het coalitie akkoord lijkt als het erop aan komt behoorlijk dwingend te zijn. Ik hoop dat ik me hierin vergis en dat er geen sprake is van een geheim dictaat van Doorn waarin de coalitiepartners elkaar gegijzeld hebben via strenge huwelijkse voorwaarden. Dit komt immers de kwaliteit en de transparantie van de besluitvorming niet ten goede. En dat is jammer. Als AWP zijn wij een groot voorstander van transparante besluitvorming. Transparantie in de besluitvorming is één van de kernwaarden waar wij als AWP voor staan. Daarnaast richten we ons op een eerlijke lastenverdeling en komen we op voor de belangen van de burger. Ik zal onze inzet op deze drie punten kort toelichten.
Als AWP staan we voor open discussies, heldere kaderstelling en goed onderbouwde keuzes. Dit impliceert dat we als HDSR moeten opereren vanuit integrale toekomstbeelden, moeten zorgen dat ons waterbeheersprogramma voldoende sturing biedt, dat onze financiën op orde zijn en dat hierover helder wordt gerapporteerd. Daarnaast vinden wij dat er duidelijk kaders vanuit het Algemeen Bestuur moeten worden meegegeven aan het Dagelijks Bestuur, zoals bijvoorbeeld voor het uitvoeren van groot onderhoud.
Bij het opstellen van toekomstbeelden hebben we het afgelopen jaar een steek laten vallen. In onze Visie Toekomstbestendig Watersysteem wordt wel gesproken van klimaatadaptatie, maar het is teleurstellend dat we dit vervolgens tot 2050 met name denken te gaan doen via business as usual maatregelen zoals het verbeteren van de afvoer. Klimaatadaptatie impliceert toch ook het beter bufferen van water in het kader van het voorkomen van verzilting en het bestrijden van droogte en bodemdaling. Hieraan wordt nog onvoldoende invulling gegeven. De visie is bovendien niet integraal, omdat deze geen streefbeelden voor de waterkwaliteit bevat. Volgens de AWP kunnen we prima wensbeelden voor de lange termijn verwoorden. Waarom zouden we ons niet laten inspireren door het idee dat we over 30 jaar het water uit de Hollandse IJssel zonder zuivering en zonder gezondheidsrisico’s weer kunnen drinken en dat we ondertussen genieten van de otters die langs zwemmen en de blauwborsten en weidehommels die overvliegen. Een ambitieus en integraal toekomstbeeld betekent ook dat we als waterschap volledig circulair zijn en we grondstoffen optimaal terugwinnen. Helaas bevat de visie geen streefbeelden die duiden op een circulair waterschap. Dit zijn gemiste kansen. Ik hoop dat we hier in het komende jaar op terug komen.
Ons nieuwe waterbeheerprogramma “Stroomopwaarts” ziet er aantrekkelijk uit, maar het moet ook sturend zijn. Dit impliceert dat het doelen bevat die smart (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden) zijn. De vraag is waar we uitgaande van de lange termijn beelden in 2027 – aan het eind van de looptijd van ons nieuwe waterbeheerprogramma – willen staan. Wij willen graag de discussie hierover aangaan. Het Algemeen Bestuur zal straks het waterbeheersprogramma voor inspraak vrijgeven, maar het is jammer dat we in het Algemeen Bestuur nooit een goede evaluatie van het vorige waterbeheersprogramma “Waterkoers” hebben besproken. Hier hadden we veel van kunnen leren. Het lijkt erop dat het college het niet aandurft om kritisch te reflecteren op de mate van realisatie van eerder verwoorde ambities. Wij zijn echter van mening dat een dergelijke discussie ons verder had kunnen helpen bij het bepalen en verwoorden van de koers voor de komende jaren. Ik zal straks een motie indienen die als doel heeft om alsnog de doelstellingen van het concept waterbeheersprogramma “Stroomopwaarts” aan te scherpen. De motie nodigt uit om hier gezamenlijk een debat over te voeren.
Ons financieel beleid kan ook transparanter. Het systeem van tussentijdse begrotingswijzigingen draagt niet bij aan transparantie. Wat ons betreft is het prima als het college bij het vaststellen van de rekening verantwoording aflegt over de gedane uitgaven. De rekening mag best afwijken van de begroting mits hier een duidelijke uitleg bij wordt gegeven. Wij zijn verder van mening dat het voortdurend instellen van nieuwe bestemmingsreserves voor het wegzetten van overschotten niet bijdraagt aan het maken van heldere keuzes. Het lijkt erop dat we als HDSR moeite hebben om goede ramingen te maken. Het verhult ook dat we of structureel te veel (bij de categorie Gebouwd) of te weinig belasting (bij Ongebouwd) ophalen. Het is jammer dat het college in de Voorjaarsnota geen indicaties wil geven van de tariefontwikkeling voor de komende jaren en de ontwikkeling van de omvang van de egalisatiereserves. In het recente verleden heeft het Algemeen Bestuur een motie aangenomen om dit wel te doen. Het ontbreken van een meerjarenperspectief voor de tarieven en de omvang van de egalisatiereserves is voor ons een blijvend punt van zorg.
Op jaarbasis besteden wij 25 miljoen aan groot onderhoud. Een heldere kaderstelling waarin aangeven wordt wanneer het Dagelijks Bestuur aan zet is en wanneer de bal bij het Algemeen Bestuur ligt, ontbreekt echter. Het Algemeen Bestuur hoeft niet bij de aanschaf van elke pot verf betrokken te worden, maar wel bij maatregelen als het plaatsen van kilometers damwand die behoorlijke ecologische effecten met zich meebrengt. Wij willen duidelijke criteria aan de hand waarvan besloten kan worden in welke situaties het DB mandaat heeft op het gebied van groot onderhoud en in welke situaties een besluit van het Algemeen Bestuur noodzakelijk is. Onlangs heeft de AWP hier een notitie over opgesteld en wij gaan hierover graag het goede gesprek met u aan.
De burger betaalt 90% van de waterschapslasten. Het aandeel van de burger in deze lasten is de laatste jaren door autonome ontwikkelingen (de stijging van de WOZ-waarde) voortdurend gestegen. Dit staat in geen verhouding tot de baten die volgens een (in opdracht van HDSR uitgewerkt!) Tauw rapport maar voor 30% aan de burgers toekomen. Kortom, de trits belang, betaling, zeggenschap is volkomen scheef: boeren en bedrijven mokken maar de burgers moeten dokken!
Ik ben dan ook blij dat we in den lande de afgelopen jaren een discussie over de herziening van ons belastingstelsel hebben gevoerd. Dit heeft geleid tot het voorstel dat de Unie van Waterschappen aan de Minister heeft aangeboden. In dat voorstel is de mogelijkheid opgenomen om de tarieven binnen de categorie Gebouwd te differentiëren. Als dit wordt omgezet in wetgeving, biedt dit ons als HDSR een bescheiden mogelijkheid om de scheefgegroeide verhoudingen bij te sturen. Ik ga ervan uit dat we als HDSR van deze mogelijkheid gebruik gaan maken. Ik hoor helaas wel dat deze beoogde verbetering van ons belastingstelsel nog niet in kannen en kruiken is en dat er met name vanuit de hoek der geborgde zetels aan gemorreld wordt.
Aangezien de lasten van ons waterbeheer primair bij de burgers liggen, vinden wij dat we het waterbeheer zodanig vorm moeten geven dat de wensen van de burgers ook centraal staan.
900 jaar geleden is de Kromme Rijn afgesloten om water af te voeren en ontginningen mogelijk te maken. Daar zijn we met zijn allen niet slechter van geworden. Maar anno 2021 vraagt de burger van ons als waterschap om veel meer dan het afvoeren van water. Anno 2021 wil de burger:
Veel van bovenstaande punten zijn gelukkig geadresseerd in de voorjaarsnota en ons nieuwe waterbeheersprogramma “Stroomopwaarts”. Als AWP willen wij graag in goede samenspraak met de andere fracties hier een verdere invulling aan geven.
Volgend jaar herdenken wij dat 900 jaar geleden bisschop Godewald de Kromme Rijn liet afsluiten. Ik ga ervan uit dat we bij alle activiteiten die in dit kader gepland worden goed en volledig voor het voetlicht brengen op welke wijze wij invulling geven aan het verduurzamen van ons watersysteem. Onze burgers willen immers waar voor hun geld en vragen om een waterschap dat transparant is en zich proactief inzet voor het verduurzamen van onze waterhuishouding.
Carel Dieperink, fractievoorzitter AWP HDSR