Graag delen we een korte terugblik op het jaar 2021 met jullie. Een jaar dat helaas sterk gekleurd is door de corona pandemie. Binnen HDSR zijn de meeste vergaderingen online gehouden, zowel die van het Algemeen Bestuur als die van de commissie Bestuur, Middelen en Zuivering en de commissie Systeem, Keten en Keringen. Ook de Thema avonden (over de Regionale Veenweidestrategie en Digitalisering) en de Fractievoorzitter overleggen vonden vanachter het scherm plaats.
Inhoudelijk gezien stond het jaar 2021 voor HDSR in het teken van het uitwerken en verder verankeren van de Strategische Agenda binnen de besluitvormingsprocessen van HDSR. De Strategische Agenda omvat 10 thema’s: de Omgevingswet en Ruimtelijke ordening, Sterke Lekdijk, Toekomst bestendig waterbeheer, Bodemdaling veenweide, Gezond water, Zuivere ontwikkelingen, Duurzaamheid, Waterbewustzijn/genieten van water, Digitale transformatie en Toekomst bestendig begroten. Deze thema’s zijn de afgelopen jaren geagendeerd tijdens een aantal thema bijeenkomsten. Via de Voorjaarsnota is een eerste poging gedaan om tot een integrale afweging van de inzet van HDRS op de 10 thema’s te komen. In het najaar is een tweede stap gezet via het Waterbeheer Programma Stroomopwaarts.
Als AWP-fractie hebben wij ons voortdurend sterk gemaakt voor een toekomstbestendig, betaalbaar, duurzaam en gezond watersysteem met een hoge biodiversiteit waar we allemaal optimaal van kunnen genieten. Randvoorwaarde voor het maken van de juiste keuzes is dat goed inzichtelijk wordt gemaakt welke keuzemogelijkheden er zijn en welke resultaten er zijn geboekt de afgelopen jaren. Een dergelijke rationele aanpak kan echter niet zonder transparantie in de besluitvorming (in de vorm van duidelijke doelen – waar willen we naartoe?) en in de informatievoorziening (waar staan we nu precies). Het verbeteren van de transparantie hebben wij als AWP-fractie in 2021 dan ook regelmatig aan de orde gesteld, vaak door samen met andere (oppositie)partijen amendementen en moties in te dienen om zo verbeterpunten te kunnen bespreken.
Wij hebben ons er sterk voor gemaakt om in het Water Beheer Programma 2022-2027 de doelen voor 2027 SMART te verwoorden; onze motie om hierover gezamenlijk te brainstormen met andere partijen is overgenomen door het College. De brainstormsessie heeft geresulteerd in een aanscherping van bijna alle doelen voor 2027 geleid. Een amendement om de doelen op het gebied van biodiversiteit te concretiseren door aan te sluiten bij landelijke icoonsoorten (de wet five en de grutto) kreeg helaas maar beperkte steun. Wellicht lukt dit alsnog als de doelen verder vertaald worden in indicatoren die gehanteerd gaan worden in de Voorjaarsnota’s en de jaarverslagen. Ook hebben wij ervoor gepleit om helder in het Water Beheer Programma te verwoorden voor welke uitdagingen HDSR staat. Dit door bijvoorbeeld door in het Voorwoord van het Water Beheer Programma expliciet te spreken van klimaat- en biodiversiteitscrisis. En door duidelijk aan te geven dat muskusratten worden gedood en niet worden “teruggedrongen naar de landsgrenzen”.
Op waterkwaliteitsgebied blijft er werk aan de winkel. Een toekomstbestendig watersysteem vraagt om een langetermijnvisie waarin niet alleen wordt ingegaan op kwantiteitsvraagstukken, maar ook op kwaliteit. Wij hebben geprobeerd om de Visie Toekomstbestendig Watersystem op het punt van kwaliteit verder uit te laten werken en er zo een meer integrale visie van te maken. Hiervoor kregen we echter de handen van de collegepartijen niet op elkaar.
In 2021 zijn er maatregelenpakketten vastgesteld voor de wateren die onder de Kaderrichtlijn Water vallen en maatregelen pakketten voor de overige wateren. Tijdens de discussies hebben wij onze zorgen geuit over de snel oprukkende Amerikaanse rivierkreeften die het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit snel teniet kan doen met funeste gevolgen voor de biodiversiteit. Ook hebben wij er met succes voor gepleit dat de subsidieregeling die HDRS heeft voor kleine projecten niet alleen gericht is op projecten ter voorkoming van wateroverlast, maar ook kan worden benut voor projecten die de waterkwaliteit proberen te verbeteren. Een motie om het college te bewegen om een notitie uit te werken om aan te geven op welke wijze de landelijk beschikbaar komende stikstofgelden ingezet kunnen worden voor het verbeteren van de waterkwaliteit (en het tegengaan van de bodemdaling) in het veenweidegebied mocht helaas niet op een meerderheid rekenen.
Het College wil de snelheid van de bodemdaling remmen (met 50% in 2030), maar vindt het moeilijk om dit concreet door te vertalen naar peilbesluiten. In de dit jaar behandelde peilbesluiten voor Kockengen en Zegveld is onvoldoende duidelijk gemaakt of we nu per saldo meer gaan vernatten of niet. In de zomer gaan de meeste peilen omlaag en neemt de bodemdaling en veenoxidatie toe. Onderwaterdrainage zou een oplossing moeten bieden om dit tegen te gaan, maar deze techniek is nog niet bewezen. In de toekomst dient naar onze mening het College beter in de peilbesluiten aan te geven hoeveel zij bijdragen aan het verminderen van de bodemdaling. Het Algemeen Bestuur heeft de mede door ons ingediende motie hierover overgenomen. Wij hebben er als mede-indieners in een motie ook voor gepleit om functieverandering als middel om de bodemdaling terug te dringen in beschouwing te nemen. Ook in bijeenkomsten met de Provincie hebben wij gepleit voor het doorvoeren van functieverandering in het veenweide gebied en voor het opzetten van een provinciale grondbank om dit te realiseren.
In 2021 hebben we veel aandacht besteed aan het versterken van de Lekdijk. Wij zijn het niet eens met het uitgangspunt dat HDSR per se het eigendom wil verwerven over een binnendijks aan de voet van de dijk gelegen strook van 5 meter. Dit zou nodig zijn om anti-pipingmaatregelen te treffen. Volgens ons moet er echter eerst een nut- en noodzaak discussie over de te treffen maatregelen worden gevoerd en moet op basis hiervan in kaart worden gebracht in hoeverre het nodig is om gronden te onteigenen – en dus niet omgekeerd. Zeker niet omdat veel bewoners (die een heel groot eigenbelang bij een sterke dijk hebben) bereid zijn om medewerking te verlenen aan de te treffen maatregelen. Wij hebben dan ook gepleit voor het herzien van de grondstrategie en voor het organiseren van een dijkschouw op het traject Culemborgse Veer- Beatrixsluis om samen met de met omwonenden inzichtelijk te maken welke dijkversterkingsmaatregelen op welke gronden worden voorgesteld. Onze voorstellen konden helaas niet op steun van de collegepartijen rekenen.
De verdeling van kosten en baten van het waterbeheer blijven helaas scheef. Principiële keuzes hierover liggen verankerd in de wetgeving en op landelijk niveau loopt hierover de discussie. Een van de voorliggende opties is om het in de toekomst mogelijk te maken om de binnen de categorie Gebouwd een onderscheid te maken tussen de tarieven voor huiseigenaren en bedrijven. Wij hopen dat deze oude-AWP wens in het wetgevingsproces overeind blijft. Wel is er een bescheiden lichtpuntje te melden. Het college heeft de tarieven voor de categorie Gebouwd wat weten te drukken door een beroep te doen op de egalisatie reserves (die erg hoog waren). HDSR pot dus minder op en geeft hiermee opnieuw invulling aan onze motie van drie jaar geleden. Wij hebben het college gevraagd om uit te zoeken of de zuiveringsheffing aangepast kan worden indien gedurende het jaar iemand wegvalt uit een tweepersoons huishouden. Dit voorstel is positief ontvangen.
Dit gold niet voor onze wens om het kader voor de accountantscontrole aan te scherpen door ook de normen die HDSR heeft vastgesteld op het gebied van financieel weerstandsvermogen en risico’s en op het gebied van grondverwerving aan het controleprotocol toe te voegen. Ook ons verzoek voor het bieden van meer inzicht in de benodigde middelen voor het realiseren van lange termijn doelen kreeg onvoldoende steun.
Wij hebben input geleverd voor het vernieuwen van de zuiveringsstrategie en het terugwinnen van grondstoffen. Inmiddels draait op de RWZI-Houten een pilot om medicijnresten uit het afvalwater te zuiveren. Dit is een goede stap die brede belangstelling verdient. Wij waren het echter niet eens met het voorstel van het College om hiervoor speciaal een al bestaand bedrijfsgebouw grondig te vernieuwen. Naar onze mening kan hierover beter via een informatieve film op de website en via sociale media gecommuniceerd worden.
Daarnaast hebben we ons sterk gemaakt voor het standaard compenseren van bomenkap bij HDSR-projecten en voor een duurzame voedselkeuze bij vergaderingen waarbij vegetarisch eten de standaard is (waarvan op verzoek kan worden afgeweken). Verder hebben we gevraagd om beter inzichtelijk te maken welke sturingsmogelijkheden er zijn om de grondwatervoorraden op de Utrechts Heuvelrug goed te beheren en om beter inzichtelijk te maken wat de inzet van HDSR is op het gebied van zwemwaterkwaliteit. Last, but not least hebben we een discussiestuk gemaakt om de kaderstelling op het gebied van het groot onderhoud te verduidelijken. Nu is het niet helder wat het Algemeen Bestuur aan het College gemandateerd heeft en wordt bijvoorbeeld het aanleggen van 2 kilometer damwand langs de Montfoortse Vaart (met aanzienlijke ecologische gevolgen) niet met het Algemeen Bestuur besproken. Ons discussiestuk Kaderstelling Groot onderhoud staat begin 2022 op de agenda.
In 2022 herdenken we dat 900 jaar geleden het waterbeheer in ons gebied van start ging door de afdamming van de Kromme Rijn in Wijk bij Duurstede. Een veelvoud van activiteiten is na deze historische mijlpaal gevolgd. Waterbeheer is echter nooit af en vraagt om een voortdurend herbezinning en bijsturing. Met het nieuwe Water Beheer Programma is hiervoor een goed kader ontwikkeld. De uitdaging die nu voor ligt is om de woorden in daden om te zetten. Als AWP-fractie blijven we ons ook in 2022 inzetten om hier invulling aan te geven en om onze speerpunten Toekomstvast …….. ook voor onze kinderen, Betrokken …….. mensen echt serieus nemen, Kwaliteit …….. geen viezigheid in ons water en Genieten …….. plezier met water te realiseren.
Wij wensen jullie een heel goed en waterrobuust 2022!
Carel Dieperink en Jaap Verweij
