– 27 mei 2025 – Maandag 14 april 2025 brachten heemraden Den Hertog en Van Dijk, ambtelijk ondersteund, samen met de AB-leden Ubbink (BBB), Van Megen (AWP) en mevrouw Pol (gemeenteraadslid Lokaal Apeldoorn) een werkbezoek aan het Apeldoorns kanaal. De gesprekspunten tijdens dit werkbezoek zijn voor de goede orde hier samengevat als vragen ex artikel 40 RvO.
De afspraak was dat we de vragen schriftelijk indienen, zodat de antwoorden breed gedeeld kunnen worden en zo een equal information level van bestuursleden bereiken.
Ontvangt het Waterschap meldingen m.b.t. het Apeldoorns kanaal? Zo ja, welke frequentie en aard hebben deze meldingen?
Meldingen over het Apeldoorns Kanaal zijn te verdelen in verzoeken, klachten en vergunningsaanvragen. Daarbij wordt ook een onderverdeling gemaakt naar kanaalpand, gemeente of belangengroep. In 2024 hebben wij 11 vergunningaanvragen ontvangen en behandeld die een relatie hadden met het Apeldoorns Kanaal waar onder:
Er zijn op dit moment geen lopende vergunningszaken.
In 2024 hebben we drie meldingen/vragen binnen gekregen via ons klantcontactcentrum. De aard van die meldingen waren:
Is vanuit het Waterschap de interne gebiedsvisie voor het Apeldoorns kanaal al geactualiseerd? Hoe is dit proces verlopen? Zijn alle relevante functies en stakeholders hier afdoende in meegenomen? Is of komt er draagvlak voor de gebiedsvisie bij de stakeholders? Is een samenwerking met verschillende partijen om in co-creatie daaraan te beginnen niet beter? Of komt dit nog? Wanneer kunnen we de gebiedsvisie inzien?
Het waterschap heeft eind 2024 besloten dat er een actualisatie moet komen van de gebiedsagenda Apeldoorns Kanaal (AK) uit 2010. Deze gebiedsagenda is gedateerd en achterhaald door de maatschappelijke ontwikkelingen. In de afgelopen periode zijn er nog fragmentarische besluiten genomen over zaken als beheer, onderhoud, bevaarbaarheid en herstel van sluizen. Er ontbreekt echter een samenhang en brede kijk op de toekomst van het gehele Apeldoorns Kanaal.
Er is gekozen om eerst intern met deskundigen een pre-verkenning te doen naar de toekomst van het gehele AK. Deze verkenning loopt nu. De opzet is om eind 2025 een aantal opties voor het AK aan te bieden aan het college van d&h. Het resultaat van de verkenning wordt vervolgens meegenomen in het proces voor het opstellen van het nieuwe Blauw Omgevingsprogramma (BOP) 2028-2033 (cq. nieuwe waterbeheerplan). In dat proces worden stakeholders meegenomen en vindt participatie plaats.
In het 1e pand van het kanaal is in de bebouwde kom van Apeldoorn sprake van overlast door invasieve waterpest (bevaarbaarheid door pleziervaart, zeilbootjes, suppen e.d.). Welke middelen worden ingezet voor de bestrijding van waterpest?
Waterpest sterft af in de winter, daardoor kan vissterfte optreden als de waterkwaliteit verslechtert. Waterpest staat op de Unielijst Invasieve exoten bij de EU-Verordening 1143/2014. Er moet dus iets aan gebeuren?
Waarom doet het waterschap nog niets aan de waterpest? Is het waterschap hierover in gesprek met de gemeente Apeldoorn? Zo ja, hoe ziet de gemeente Apeldoorn, mede vanwege haar recreatieve ambities m.b.t. het Apeldoorns kanaal, de waterpest problematiek?
In hoeverre voert het waterschap (ecologisch)onderhoud uit aan bermen en taluds? Wat is de frequentie?
In het Apeldoorns Kanaal in de bebouwde kom van Apeldoorn groeit plaatselijk momenteel inderdaad relatief veel smalle waterpest. Smalle waterpest is een invasieve exoot (met overigens een zeer ruime verspreiding door heel Nederland). Naast de aanwezigheid van smalle waterpest, zijn in dit deel van het kanaal tevens diverse inheemse onderwaterplanten aanwezig. Deze gevarieerde onderwaterplantenbegroeiing van o.a. smalle waterpest, gedoornd hoornblad en diverse fijnbladige en grofbladige fonteinkruiden vormt een belangrijk leefgebied voor allerlei watergebonden dieren zoals bijvoorbeeld libellen(larven), waterkevers en vissen. In de waterplantenbegroeiing in het bewuste deel van het kanaal tussen Apeldoornse Sluis en Molenstraat zaten ook dit jaar weer zeer grote aantallen jonge vissen (visbroed).
De sterkste groei van waterplanten, waaronder smalle waterpest, vindt vooral in de zomer plaats. Dan is veelal ook de biomassa het hoogst. Dat is echter ook de periode in het jaar dat deze begroeiingen door allerlei waterdieren worden gebruikt voor voortplanting, ei-afzet, opgroei jongen, foerageren, etcetera.
Het maaien van ‘overvloedige’ waterplantenbegroeiingen in de zomer (wanneer de temperatuur hoog is) vergroot de kans op lage zuurstofgehaltes waardoor vissen en andere waterdieren sterven en er stankoverlast ontstaat in de stad.
Smalle waterpest is een pioniersoort. Ervaring heeft geleerd dat deze pioniersoorten na verloop van tijd vaak in omvang/massa afnemen wanneer deze meer met rust gelaten worden.
De aanwezigheid van smalle waterpest levert in het Apeldoorns kanaal geen belemmeringen op ten aanzien van de waterafvoer. Het maaien van het AK in het aangegeven trajectdeel is dus vanuit waterbeheer niet noodzakelijk en vanuit het door d&h (Dijkgraaf en Heemraden) vastgestelde biodiversiteitsbeleid niet wenselijk.
Er is ambtelijk contact met de gemeente Apeldoorn over de problemen en ambities met het kanaal. De gemeente Apeldoorn ziet het kanaal als wezenlijk onderdeel voor recreatie, toerisme, cultuur en erfgoedbeleving binnen de gemeente en zet hier ook op in, rekening houdend met de ruimtelijke mogelijkheden en belangen. De Omgevingsvisie en het coalitieakkoord zetten in op het actiever gebruiken van het kanaal: de kades, oevers en het water zelf. Er is geen specifiek gemeentelijk beleid voor recreatie, toerisme en erfgoed gericht op het Apeldoorns kanaal.
Het waterschap maait de bermen en taluds waar dat nodig is. De frequentie van maaionderhoud is niet overal hetzelfde. Op de meeste trajecten waar maaionderhoud nodig is varieert de maaifrequentie van eenmaal per jaar tot één keer in de paar jaar. Vanuit verkeersveiligheid worden zichtpunten, zoals bij bruggen en zijwegen, veelal twee keer per jaar gemaaid. Ook bij de voormalige Zwitsal fabriek in Apeldoorn wordt frequenter gemaaid t.b.v. de drakenbootraces. Er zijn echter ook trajecten waar geen maaionderhoud plaatsvindt, bijvoorbeeld vanwege de aanwezigheid van bomen.
De kanaalbodem van het eerste pand (en wellicht elders ook) bevat veel slib. Dit slib is vervuild. De waterdiepte in het 1e pand is plaatselijk niet meer dan 0,5 meter. Door afstervende waterpest en aangevoerd sediment zal het kanaal verder dichtslibben. Wanneer wordt het kanaal uitgebaggerd? Zo niet, waarom niet?
Het grootschalig baggeren van het Apeldoorns Kanaal staat momenteel niet gepland. Voor de waterhuishouding is dat (nog) niet noodzakelijk. Wel wordt er periodiek ter hoogte van instromende beken gebaggerd. Dan worden de ingestroomde zandkoppen uit het kanaal verwijderd zodat de beken en het kanaal het water kunnen blijven afvoeren.
Met enkel het verwijderen van de zandkoppen kan het kanaal niet over de volle lengte op diepte gehouden worden en zal het kanaal in de loop der tijd steeds ondieper worden. Tijdens de actualisatie van de gebiedsagenda Apeldoorns kanaal zal onder andere aan de orde komen, welke (gemiddelde) waterdiepte gewenst is. Het kanaal heeft immers niet meer de formele functie van vaarweg en daarmee is het in stand houden van een waterdiepte van 2,10 m onder kanaalpeil komen te vervallen.
Wat zijn de consequenties voor gezondheid en wat zijn andere persoonlijke risico’s als een recreant te water raakt en met het bodemslib in contact komt? Kan een drenkeling zich uit het bodemslib redden als de drenkeling hierin terecht komt? Hoe ligt de verantwoordelijkheid van het waterschap in beide situaties?
Gezondheidsrisico’s: in 2012 heeft de provincie Gelderland op basis van een geactualiseerde risicobeoordeling, een herzien besluit genomen (zaaknummer 2013-001838). Hierin wordt gesteld dat in de eerste 2 kilometer van pand 1 (bij Dieren) wel sprake is van ecologische risico’s maar geen risico’s voor de gezondheid (humane risico’s). Voor de rest van het 1e pand en voor de panden 2 t/m 4 is er geen sprake van ecologische en/of humane risico’s. Naar verwachting zal de milieuhygiënische kwaliteit van de toplaag van de bagger in het kanaal nadien niet zijn verslechterd en daarmee ook niet de risico’s. Het 5e pand is rond 2014 gesaneerd waarmee de toenmalige verontreinigingssituatie daar is opgeheven.
Andere persoonlijke risico’s: hierover is het lastig een uitspraak te doen. Dit soort risico’s is afhankelijk van veel factoren waaronder de plek waar de persoon te water raakt, de fysieke gesteldheid van de persoon, etc. Ook een eenduidig antwoord op de verantwoordelijkheidsvraag hebben we op dit moment niet. Zwemmen in het kanaal wordt ontraden omdat de waterkwaliteit en veiligheid niet gegarandeerd kunnen worden. Iets dat bij formele zwemwaterlocaties wel het geval is.
Hoe is de kwaliteit van het water in het Apeldoorns kanaal? Is de verwachting dat het kanaal in toenemende mate als zwemwater wordt gebruikt en dat die tendens vanwege de opwarming van het klimaat alleen maar zal toenemen? Hoe verhoudt de toenemende recreatieve behoefte zich tot de kwaliteit van het water? Opwarming van het klimaat leidt onherroepelijk tot meer behoefte aan water-gerelateerde recreatie. Niet alleen op het water meer ook in het water. Hoe ziet het waterschap deze behoefte en wat is daarop de reactie?
Het Apeldoorns Kanaal valt onder de KRW en wordt dusdanig gemonitord en beoordeeld. Hierbij wordt gekeken naar de ecologische en de chemische kwaliteit. De ecologische waterkwaliteit en de concentraties van de biologisch ondersteunende stoffen zijn goed. Met betrekking tot de chemische waterkwaliteit zijn er nog enkele specifieke chemische stoffen die niet voldoen aan de normen (maar dat geldt voor vrijwel alle KRW oppervlaktewateren).
Het is inderdaad te verwachten dat de behoefte aan water-gerelateerde recreatie toeneemt naar mate we te maken krijgen met hetere zomers als gevolg van klimaatverandering. De watertemperatuur zal daardoor ook toenemen wat over het algemeen een negatief effect heeft op de waterkwaliteit (cq. risico op blauwalg).
Op het Apeldoorns Kanaal zitten nog meerdere gemeentelijke overstorten waardoor de kwaliteit voor zwemwater ongeschikt is. Saneren van de overstorten (onder meer door middel van afkoppelen van hemelwater van de riolering) kan ertoe leiden dat het kanaal in de (verre) toekomst geschikt kan worden voor een formele recreatieve functie (dan wel een formele zwemwater functie).
In het verleden is met betrokken partijen (provincie, waterschap, gemeente Apeldoorn) al eens verkend in hoeverre het kanaal een recreatieve functie kan vervullen. Gezien de consequenties die een formele recreatieve functie met zich meebrengt is dat toen niet haalbaar gebleken.
Hoe frequent vindt bemonstering en analyse van het water plaats?
Formeel is het kanaal geen zwemwater. Moet het waterschap hier als eigenaar van het kanaal niet met borden voor waarschuwen? Als dit een andere partij zou moeten zijn vanuit het algemeen maatschappelijk belang, wie is dit dan?
Het Apeldoorns Kanaal wordt voor verschillende doelstelling gemonitord/bemonsterd. Voor de KRW is dat bv. maandelijks. Voor zwemwater wordt het Apeldoorns Kanaal niet bemonsterd, omdat het kanaal deze functie niet heeft. Voor niet officiële zwemwateren is het waarschuwen voor risico’s voor de volksgezondheid een taak van de gemeente (burgemeester).
Hoe ziet het waterschap als eigenaar van het kanaal haar maatschappelijke, educatieve, cultuurbelang, historische en recreatieve rol ten opzichte van het kanaal? Idem voor andere aspecten zoals natuur- en landschappelijke waarden? Is het waterschap voorstander van een actiever gebruik van het kanaal? Hoe wordt over het gebruik door het publiek e.a. gecommuniceerd?
Deze vragen worden meegenomen in de verkenning van de toekomst van het AK (zie antwoord op vraag 2). Op dit moment kunnen wij deze vragen niet concreet beantwoorden.
Hoe kijkt het Waterschap naar de bevaarbaarheid met ongemotoriseerde vaartuigen van het kanaal?
In principe is het toegestaan om ongemotoriseerd te varen op het kanaal. Zolang het geen evenement wordt kan dat zonder vergunning.
De vraag in hoeverre we de bevaarbaarheid willen faciliteren, bijvoorbeeld door een bepaalde mate van onderhoud, wordt meegenomen in de verkenning van de toekomst van het AK (zie antwoord op vraag 2). Op dit moment kunnen wij deze vraag niet concreet beantwoorden, maar het ligt niet in de lijn der verwachting dat het kanaal bevaarbaar wordt voor gemotoriseerd verkeer.
Als we ervan uitgaan dat de gemeente en andere instanties geen bezwaar hebben, hoe kijkt het waterschap naar het toevoegen van objecten in het Apeldoorns kanaal zoals b.v. woonboten, pannenkoekenboot? Wat zijn de relevante randvoorwaarden vanuit het perspectief van het waterschap?
Op basis van het huidige beleid staan we open voor dergelijke ontwikkelingen zolang ze geen belemmering vormen voor het beheer van het kanaal. Iedere aanvraag wordt getoetst aan de verordening en beleidsregels van het waterschap.
De regels in de waterschapsverordening met betrekking tot oppervlaktewaterlichamen in de waterschapsverordening zijn onder andere gericht op het:
De sportvisserij heeft zorgen over de soorten rijkdom van de visstand en de vervuilde kanaalbodem. Visstand is droevig, de vangsten zijn slecht tot matig, staat in hun rapportages. Is dit bekend bij het waterschap? Tot welke actie leidt dit? Hoe scoort het Apeldoorns kanaal in het kader van de KRW? Welke verbeteracties staan in dit kader uit?
De visstand in het Apeldoorns kanaal voldoet al enige jaren aan de relatief hoge doelstellingen vanuit de KRW. Qua soortenrijkdom past de visstand ook bij een dergelijk plantenrijk watersysteem. De soorten die het goed doen in deze wateren zijn vaak niet de meest aantrekkelijke soorten voor de sportvisserij, maar zijn hier dus wel passend.
Cultuurhistorie. Hoe worden alle kunstwerken zoals bruggen en sluizen in een goede en beweegbare staat gehouden? Wat staat hiervoor in de begroting?
Kunstwerken met bewegende delen worden voor groot onderhoud conform een meer jaren onderhoud programma (LTIP) in stand gehouden. Klein onderhoud verloopt gestructureerd middels periodiek onderhoud en soms incidenteel naar aanleiding van storingen. Hiervoor is structureel ruimte in de begroting. De rinketten van de sluizen van het Apeldoorns Kanaal worden op een zelfde manier gangbaar gehouden. Groot onderhoud wordt geprogrammeerd. Dit jaar vind groot onderhoud plaats aan de Dierense Sluis, volgend jaar de Apeldoornse Sluis. Dit wordt middels afzonderlijke kredietvoorstellen gefinancierd.
Voor het gehele waterschap is jaarlijks een budget beschikbaar van twee ton voor het onderhoud aan of herstel van cultuurhistorische objecten. Wanneer het cultuurhistorische objecten in het Apeldoorns Kanaal betreft, wordt hier ook gebruik van gemaakt.
Is er een meerjarig onderhoudsprogramma voor het Apeldoorns kanaal? Wat kost het Apeldoorns kanaal het waterschap jaarlijks aan onderhoud en beheer? Welke inkomsten heeft het waterschap als exploitant van het Apeldoorns kanaal? Hoe verhouden de jaarlijkse lasten zich tot het Valleikanaal dat wel regelmatig gemaaid wordt?
Het Valleikanaal wordt in eigen beheer onderhouden. Het onderhoud aan het kanaal zelf bestaat voornamelijk uit maaionderhoud aan de oevers. Dit wordt binnen het meerjarig bestek van de watergangen geborgd. De kosten van dit onderhoud bedraagt jaarlijks gemiddeld circa 125K.
Wij hebben geen substantiële inkomsten. Indien een iemand een vaartuig permanent wil afmeren langs de oever in het AK dan moet daarvoor een huurovereenkomst afgesloten worden. Dit levert slechts in beperkte mate inkomsten op en komt maar sporadisch voor.
Wat ziet het waterschap als ideale verdeling van taken en bevoegdheden bij het Apeldoorns kanaal met gemeenten, provincie, natuurbeschermings- en cultuurhistorische organisatie, sportvisserij, aanwonenden etc.? Is het een idee dit bijvoorbeeld in de vorm van een infographic voor eenieder inzichtelijk te maken?
Deze vraag worden meegenomen in de verkenning van de toekomst van het AK (zie antwoord op vraag 2). Op dit moment kunnen wij deze vraag niet concreet beantwoorden.
Hoe staat het met de regionale Samenwerkingsovereenkomst “Beleef het Apeldoorns kanaal” en de daarbij behorende uitvoeringsagenda? In deze agenda zijn ambities en projecten opgenomen die bijdragen aan een verdere recreatieve ontwikkeling van het kanaal rondom de thema’s bewegen, genieten, beleven en waterpret. Resultaten zijn onder andere de omvorming van de voormalige busbaan naar een groen oeverpark, de aanleg van een peddel pad, de opwaardering van de westelijke oever ten noorden van de Marchantstraat en het fietspad langs het Zwitsal-terrein.
In 2018 hebben de zes kanaalgemeenten, provincie Gelderland en Waterschap Vallei en Veluwe de regionale Samenwerkingsovereenkomst ‘Beleef het Apeldoorns Kanaal’ ondertekend met de intentie om zich in te spannen voor het vergroten van de beleefbaarheid en de recreatieve ontwikkeling van het Apeldoorns Kanaal en de bijbehorende uitvoeringsagenda te realiseren rondom de thema’s bewegen, genieten, beleven en waterpret. De overeenkomst had een looptijd van 3 jaar.
De in de bovenstaande vraag 15 benoemde projecten zijn tot stand gekomen met een provinciale subsidie. Deze uitvoeringsagenda is inmiddels afgerond.
Hoe kijkt het Waterschap aan tegen het ontwikkelen van het Apeldoorns kanaal tot de ook in waterschapsdocumenten vermelde status van Klimaatkanaal om aan extreme weerssituaties het hoofd te kunnen bieden? Welke initiatieven zijn er en welke verdere ideeën bestaan hiertoe concreet? Wat is daarvoor nodig en hoe verhoudt zich dit tot alle andere belangen?
Deze vraag worden meegenomen in de verkenning van de toekomst van het AK (zie antwoord op vraag 2). Op dit moment kunnen wij deze vraag niet concreet beantwoorden.
