10 oktober 2019 – Bewoners van woningen, eigenaren van bedrijven en de landbouw betalen waterschapsbelasting. Dat is logisch want de kosten voor waterbeheer behoren eerlijk, duidelijk en duurzaam verdeeld te worden over iedereen die belang heeft bij goed waterbeheer. De AWP staat hier helemaal achter, maar moet helaas vaststellen dat het niet eerlijk is geregeld.
Er zijn twee soorten waterschapsbelasting. Een daarvan is de zuiveringsheffing. Dit is voor de kosten die het waterschap maakt voor het zuiveren van afvalwater. Alle huishoudens en bedrijven die afvalwater lozen op het riool betalen zuiveringsheffing. Voor de zuiveringsheffing geldt dat de veroorzaker betaalt voor het zuiveren van zijn afvalwater en zo meewerkt aan een duurzame samenleving
De andere soort waterschapsbelasting is de watersysteemheffing. Uit de watersysteemheffing betalen de waterschappen alles wat nodig is voor de bescherming tegen wateroverlast, voor schoon water en voor voldoende water. Met het beheren van het waterpeil zorgen waterschappen voor goede aan- en afvoer van het oppervlaktewater om verdroging tegen te gaan. Tegelijkertijd houden waterschappen de kwaliteit van het oppervlaktewater op peil of proberen dit te verbeteren. De waterschappen bewaken ook de dijken langs rivieren en randmeren. Voor de watersysteemheffing geldt het uitgangspunt dat wie baat heeft bij het beheer van het watersysteem, of extra diensten afneemt, bijdraagt aan de kosten.
Bij de watersysteemheffing wringt de schoen.
Bij waterschap Vallei en Veluwe komt 85% van de opbrengsten van de watersysteemheffing van de huishoudens. De bedrijven en landbouw betalen elk ongeveer 7,5%. De AWP vindt het sowieso merkwaardig dat de huishoudens zo’n groot deel moeten betalen. Het bedrijfsleven betaalt wel erg weinig. Anders dan bij de landbouw staat dit niet in verhouding tot de economische betekenis en daarmee het belang van het bedrijfsleven voor Nederland.
Voor woningen en bedrijfsruimten betalen de eigenaren – en via de huur de huurders – een percentage (tarief) over de WOZ-waarde. Bij de watersysteemheffing wordt geen verschil gemaakt in tarief. Dit betekent dat voor woningen en bedrijfsruimten precies hetzelfde percentage over de WOZ-waarde wordt berekend.
Met die WOZ-waarde is iets bijzonders aan de hand. Al vanaf 2008 ontwikkelen de WOZ-waarden van bedrijfsobjecten zich heel anders dan die van woningen. Woningen daalden vanaf dat jaar flink in waarde, maar bedrijfsobjecten daalden nog harder in waarde. Vanaf 2013 stegen de woningprijzen weer. De laatste jaren stijgen ze zelfs heel hard. De waarde van bedrijfsobjecten krabbelt sinds 2015 op maar de stijging blijft ver achter op die van woningen.
Dit verschil in waardeontwikkeling is de veroorzaker van een gigantische verschuiving. Anders dan de WOZ-waarde is het tarief – het percentage van de WOZ-waarde – voor bedrijfsruimten al die jaren hetzelfde gebleven. De bedrijven betalen daardoor bij waterschap Vallei en Veluwe samen inmiddels 27% minder en de huishoudens brengen relatief 7% meer op. We weten ook dat het verschil in waardeontwikkeling komende jaren niet zomaar omkeert.
Die 7% lijkt niet veel. Dat is slechts schijn. Dit komt omdat de huishoudens zo’n groot deel van de watersysteemheffing betalen.
De AWP vindt dat het zo niet langer kan. Het algemeen bestuur van waterschap Vallei en Veluwe kan hier iets aan doen. Het kan én het is nodig, vindt de AWP. In het waterbelastingstelsel zit een regelknop die gebruikt kan worden zonder dat belastingwetgeving aangepast hoeft te worden. Hoe dat precies zit, kun je nalezen in de toelichting bij de ingediende motie.
De motie van AWP is medeondertekend door de PvdA en 50Plus. Bij de behandeling van de motie in de vergadering van het algemeen bestuur was er bijval van de ChristenUnie.
Aangezien de motie al weken voor de behandeling in het algemeen bestuur was toegestuurd, konden de cijfers van de AWP nagerekend worden door het waterschap. Het viel niet te ontkennen dat bedrijven 27% minder zijn gaan betalen en huishoudens 7% meer. Daarmee was het eerste punt van de motie beantwoord.
Het tweede punt van de motie was dat het dagelijks bestuur van waterschap Vallei en Veluwe (de Dijkgraaf en Heemraden) gevraagd werd het algemeen bestuur een passend voorstel te doen om deze scheefgroei te corrigeren.
Als derde punt van de motie werd het dagelijks bestuur gevraagd deze ontwikkeling van de verdeling tussen bedrijven en huishoudens jaarlijks te monitoren. De regelknop kan weer teruggedraaid worden als de ontwikkelingen daartoe aanleiding geven. Daarmee kan het algemeen bestuur blijven voldoen aan het vereiste dat een belastingstelsel eerlijk moet zijn; gedragen door de rechtvaardigheidsopvattingen van de samenleving.
Als antwoord op het tweede punt toonde het dagelijks bestuur een berekening die liet zien wat er gebeurt als de regelknop wordt gebruikt. De huishoudens gaan dan zoals bedoeld minder betalen, het bedrijfsleven meer, maar de landbouw blijkt procentueel het meeste meer te moeten gaan betalen.
Het zal duidelijk zijn dat de geborgde fracties Bedrijfsgebouwd en Ongebouwd (landbouw) tegen het gebruik van de regelknop waren. Daarbij kregen ze steun van diverse democratische in het algemeen bestuur gekozen partijen.
De motie werd sympathiek genoemd. De argumenten van de tegenstemmers waren nogal indirect. Zo was er op dit moment geen behoefte aan een belastingwijziging. “Alles rond de waterschapsbelastingen is al complex en leidt maar af van de voorgenomen aanpassing van het waterschapsbelastingstelsel. Dat zou over een paar jaar rond kunnen zijn.” We weten echter dat dit aanpassingsproces nogal moeizaam verloopt. En er is weliswaar de mogelijkheid van maatwerk geopperd, maar van een aanpassing als voor dit onderwerp nodig is, is (nog) geen sprake.
In het algemeen bestuur verdedigde de heemraad het huidige belastingstelsel en verdeling met de stelling dat het bij de watersysteemheffing moet gaan om de beschermde waarde en de WOZ-waarde hier een goede heffingsmaatstaf voor is.
De AWP is van mening dat de WOZ-waarde voor woningen een goede afspiegeling is van de totale te beschermen waarde. Zo zal een groter huis vaak een navenant duurdere inboedel hebben.
Voor bedrijven ligt dit anders. Kort samengevat: de WOZ-waarde beperkt zich tot de gebouwde onroerende zaak, de bedrijfsruimte, terwijl de in het watersysteem te beschermen waarde van het bedrijf ook – en vaak vooral – zit in de bedrijfsinstallaties, bedrijfsmiddelen, voorraden en geleverde toegevoegde waarde.
Als voorbeeld geven wij een fictief handelsbedrijf met een opslagloods met een WOZ-waarde van 250.000 euro, die vol ligt met dozen met ICT-apparatuur ter waarde van 10 miljoen euro. Dit handelsbedrijf betaalt nu evenveel als het naastgelegen huis met een WOZ-waarde van 250.000 euro met een inboedel van 50.000 euro. De te beschermen waarde van het bedrijf is dan toch 10,25 miljoen euro en geen 250.000 euro? De AWP vindt de WOZ-waarde van een bedrijfsruimte geen geschikte maatstaf voor de watersysteemheffing bij het bedrijfsleven.
De motie illustreert duidelijk dat het huidige waterschapsbelastingstelsel ongewenste oneigenlijke afhankelijkheden bevat. Een aanpassing bij de een (het bedrijfsleven) leidt tot onbedoelde pijn bij de ander (landbouw). Dat is precies de reden dat de AWP in een brief aan de Unie van Waterschappen een aantal verbetervoorstellen deed voor de aanpassing van het waterschapsbelastingstelsel. In het kort komt het onder meer hier op neer:
Eerder maakte de AWP de vergelijking met de situatie bij de gemeentelijke onroerende zaakbelasting (OZB). De OZB wordt ook gebaseerd op de WOZ-waarde. Bij de OZB wordt het belastingtarief (het percentage) wél gedifferentieerd naar woningen (huishoudens) en niet-woningen (bedrijfsruimten). Het OZB-tarief voor niet-woningen is gemiddeld in Nederland ongeveer viermaal dat van woningen. De bedrijven betalen daarom aanmerkelijk meer OZB dan huishoudens doen.
In de vergadering van algemeen bestuur legde de heemraad bij de behandeling van de motie uit dat het voorbeeld van de OZB niet opgaat voor de watersysteemheffing. Bij de OZB is er een andere achtergrond, gaf de heemraad aan, namelijk de draagkracht van het bedrijfsleven en de toerekening van de gemeentelijke verkeersinfrastructuur aan het bedrijfsleven vanwege het economische belang. De AWP is een andere mening toegedaan en vindt dat dit onderscheid precies zo opgaat voor de watersysteemheffing!
In onderstaande afbeelding is schematisch weergegeven hoe de verdeling van de kosten voor een goed beheer van het watersysteem bij waterschap Vallei en Veluwe tot stand komt.
Verdeling van de kosten voor een goed beheer van het watersysteem bij waterschap Vallei en Veluwe
